Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
SystemsocjologicznyLudwikaGumplowicza
odzwykłejgrupyludzkiej.Podczasgdygrupypowstająwjednorazowymakcie
twórczym,rasywyłaniająsięwdługichprocesachewolucyjnych,podczasktó-
rychzyskującorazwiększądojrzałość(wchodzącwkonfliktyzinnymirasami).
Niezmieniatojednakfaktu,żezarównogrupaludzka,jakirasasąprzede
wszystkimgrupamispołecznymi,niezaśbiologicznymi.
Celem,któryprzyświecałGumplowiczowi,byłapostulowanaprzezniegojuż
wcześniejpróbastworzeniatakiegopojęciarasy,któredawałobymożliwośćwy-
tłumaczenia-poprzezistnienieras-procesówzachodzącychwdziejach.Tylko
rozumienierasyjakoniejednolitejantropologicznie,aspójnejetnograficzniegru-
pyspołecznejdawałomożliwośćzastosowaniategopojęciawsocjologii.Wydaje
sięwięc,żeGumplowiczkonstruowałswojepojęcierasywopozycjidopojęcia
rasyuwspółczesnychmubadaczy,podkreślając,żejestonaDpojęciemhistorycz-
nym”109.NiejestproduktemprocesuDfizjologicznegoczybiologicznego,leczjest
produktemprocesuhistorycznego,którywistocierzeczyrównieżjestprocesem
naturalnym”110.Wartopodkreślić,żeGumplowicztraktowałzmianyzachodzące
whistoriijakonaturalne,acozatymidzie-bezustanneinieuchronne.
MimooryginalnegopodejściadopojęciarasyGumplowiczniewykluczał
jednakstosowaniakategoriirasybiologicznej.Rasabiologicznabyławjegoro-
zumieniurasąpierwotną,obecnąwkrótkimmomenciehistorycznym,zanim
uruchomionezostająmechanizmy,któreprowadządojejprzemianwprocesie
historycznym.WprowadzeniepojęciarasczystychwydajesiępełnićuGumplo-
wiczarolęuzupełnienialukiwetnologicznejteoriirasy.Istnienierasyczystej
niebyłojegozdaniemsprawdzalneempirycznie,alekoniecznezpunktuwidze-
nialogicznego,gdyżzanimrasyzmieszająsię,przezmomentistniejąjeszcze
Drasyczyste,przedstawiającekażdainnytypantropologiczny”111.Przekonanie
okoniecznościistnieniatakichrasargumentowałwsposób,októrymsampi-
sze,żejestlogiczny,alenienaukowy:
Logikapozwalanamzmięszaninywywnioskowaćpierwotnystanistnienianiezmięsza-
nychjejżywiołów;pozwalanamzkażdejkomplikacjiwmyślinaszejcofnąćsiędopier-
wotnychczęściskładowych.Pozwalanamzatemlogikazdzisiejszegostanuogólnejpe-
netracjiraswyprowadzićwniosek,żeniegdyśistniałyczysterasy
,przedstawiającekażda
odrębnytypantropologiczny
.[...]logikapozwalanamnatoprzypuszczenie,doktórego
podstawhistorycznychniemamy[ł]razmoże,nasamympoczątku,żywiołamispo-
łecznymibyłysamerasyodrębne,przedstawiającekażdaosobnytypantropologiczny112.
JednocześnieGumplowiczzdecydowaniepodkreślał,żeD[ł]dzisiajras
takich,tj.zbiorowościludzkichprzedstawiającychjednolitywsobietypan-
tropologiczny,wogóleniema”113.Nietrudnodostrzec,żezałożenieistnienia
109Ibidem,s.196.
110Ibidem.
111Ibidem,s.138.
112Idem,GeschichtederStaatstheorien,Innsbruck1905,Wagner,s.590.
113Idem,Systemsocjologii…,s.213.
