Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Szkiceomodernizmie
nurtyodtych,którekształtująliterackieepoki–tejednostkitoformacjeintelek-
tualne(itutajwypadałobynadmienić,żecokolwiekkiedykolwiekpowiedzianona
tematformacjiliterackich,dotyczynarównychprawachcałokształtukluczowych
elementówżyciakulturalnego,awięcmalarstwa,muzykiitd.).Ziomekwyróżnia
cztery:formacjęinicjalną(antykiśredniowiecze),klasycyzm,romantyzmiawan-
gardyzm
4.Tęostatniąpowszechnieutożsamiasięznowoczesnością.Azatem
XXw.jeststuleciemawangardy.JakpisałZygmuntBauman:
Sztukaprzełomustuleciaprzeżywałaswenowatorstwojakodziałanieawangar-
dowedziękiperspektywiemodernizmu:owegoruchuintelektualnegowyrosłe-
gozezniecierpliwieniaospałościąiślimaczymtempem,wjakimnowoczesność
realizowaławłasneobietniceispełniałanadzieje,jakiesamarozbudziła.Moder-
niścitraktowaliteobietniceinadziejenaserio;przyjmowalibezzastrzeżeń
–bodajżezwiększymniżinnizapałem–wartości,jakiecywilizacjanowoczes-
nawyniosłanapiedestałijakimpoprzysięgałasłużyć;wierzyliteżw„wekto-
rowość”czasu,widzącupływczasujakoruchukierunkowany,jako„ruchze
strzałką”–wtowięc,żeto,copóźniejsze,jesttakże(winnobyć,musibyć)
lepsze,ato,cowcześniejsze,gorsze(zacofane,wsteczne,ułomne)5.
WBaumanowskiejdefinicji,skądinądtrafnej,uwydatniasięszeregproble-
mów,nadktóryminiedasięprzejśćdoporządku.Dlaczegopojawiająsięobok
siebieokreślenia„nowoczesność”i„modernizm”?Wszakichdefinicjesugerująich
odmienneznaczenie,aobydwawyrażeniawystępująjedyniewjęzykupolskim,
podczasgdywinnychjęzykachzawszemamydoczynieniaz„modernizmem”.
Zdawaćbysięmogło,żecywilizacjanowoczesnaistniałaprzedmodernizmem
(gdybynapisać,żecywilizacjanowoczesnaistniałaprzednowoczesnością,uwi-
doczniłabysięnielogicznośćtakiegosądu)–jakzatemnależyrozumiećtęsprzecz-
ność?Baumanzdajesiępomijaćpewneoczywistekwestie,zresztąsłusznie,bo
dostarczadostateczniewielusugestii,którejeprzywołują.Zarównowobrębie
definicji,jakiwpoluzainteresowańbadawczychnietylkoliteraturoznawców,
aleibadaczysztukipojęcie„modernizmu”odwołujesięprzedewszystkimdo
pewnejartystycznejpostawy,wodróżnieniuodnowoczesności,którąrozumiesię
4J.Ziomek,dz.cyt.
5Z.Bauman,Ponowoczesność,czylioniemożliwościawangardy,[w:]tegoż,Ponowoczesność
jakoźródłocierpień,Warszawa2013,s.168–169.
