Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zamętiharmonia.ProfesorAleksanderTyszyński
17
NaleytutajtrochęuwagipoświęcićrecepcjiPierwszychzasad...wśródbyłych
słuchaczyprofesoraTyszyńskiegoorazichantagonistów,świadczącejonieraz
zaskakującejosmozieDstarego”iDnowego”naprzełomielatsześćdziesiątych
isiedemdziesiątychXIXwieku.Młodzigniewni,AleksanderŚwiętochowski
iJózefKotarbiński,mocnoprzeylitęlekturę.Czybylirozczarowani?Świę-
23
tochowskiwswojejrecenzji–wefragmentachzdumiewającobliskiejutyskiwa-
niomksiędzaMichałaNowodworskiegozDPrzegląduKatolickiego”
24
–zymał
sięnawielkieDrównania”wypełniającesystemTyszyńskiego,naprzykładsie-
jącezgorszenieporównaniabuddyzmudochrześcijaństwa,BuddydoJezusa
25
(przypomnijmy,ewmyśliTyszyńskiegopodobieństwa,porównaniasąrezul-
tatemludzkiej,poznawczejpotrzebyharmonii).Inaczejnatomiastniduchow-
ny-recenzentmiałzazłeŚwiętochowskiautorowiPierwszychzasad...przewagę
problematykiduchowo-religijnejnadcywilizacyjną.
TyszyńskiodpowiedziałnapolemikętylkoksiędzuNowodworskiemu.
Stwierdził,eniemiałzamiaruDwskrzeszaćarianizmu”,aniesłusznyjestza-
26
rzut,i
wjegosystemieDsądpowszechny”niesprowadzasiędowykładni
katolickiej,choćjednakwPierwszychzasadach...konsekwentniezrównywał
powszechnośćzchrześcijaństwem,niezaśkonkretniezkatolicyzmem.ZDPrze-
gląduTygodniowego”,poktórymmonabysięspodziewaćuwydatnieniatego
wątku,niedałosięjednakdowiedziećotym,eTyszyńskimiałjakikolwiek
zatargzortodoksją.Amiał,itowcześniej–wroku1863,czegoświadectwem
wymownylistotwartyEleonoryZiemięckiej,któraszukaławTyszyńskim–bez
powodzenia–poplecznikadlatezy,ekadamyślchrześcijańskajestwswej
istociefilozoficzna.DPrzeglądKatolicki”równieniezdradzałswoimczytel-
27
nikom,eTyszyńskigodziłCharlesaDarwinazeświętymAugustynem.
28
CiekaweuwagioPierwszychzasadachkrytykipowszechnejsformułowałDioni-
zyHenkiel,zagorzałypozytywista,powstaniecstyczniowy,zesłaniecsyberyjski,
którypowróciłdoWarszawywrokuwydaniadzieła.Publicystazwracałuwa-
gę,eTyszyńskiniemieściłsięwukładziewspółrzędnychówczesnychsporów
23
M.Brykalska,AleksanderŚwiętochowski.Biografia,t.1,Warszawa1987,s.50.
24
Ks.M.N.[M.Nowodworski],[rec.]Pierwszezasadykrytykipowszechnej,DPrzeglądKato-
licki”1871,nr3,s.33–42.
25
A.Świętochowski,[rec.]Pierwszezasadykrytykipowszechnej,DPrzeglądTygodniowy”
1871,nr3,s.20.
26
A.Tyszyński,Doredakcji„PrzegląduKatolickiego”,DPrzeglądKatolicki”1871,nr8,
s.115.
27
[E.Ziemięcka],ListotwartyodEleonoryZiemięckiejdoAleksandraTyszyńskiego,DPrzegląd
Europejski”1863,t.3,s.163–174.
28
Zob.B.Rejchman,TeoriaDarwinawstosunkudonaukiiycia,Warszawa1882,s.32.
AutorwspominaTyszyńskiegojakoDuznanegopowszechniezareligijnegofilozofa”.
