Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WojnyreligijneweFrancji(1562-1598)
21
żebrońpalnainieprzerwanaaktywnośćodpowiadacharakterowiichroda-
ków,gdypikipasujądoflegmatycznychSzwajcarówczyNiemców.
Znaczeniesłowaupułk”byłojakzadawnychdniwojenwłoskichniejasne,
chybażechodziłoostarąregularnąpiechotę.Gdylokalnydowódcatworzył
większąliczbęchorągwi,mógłznichpowołaćpułk–jakwprzypadkuDelfina-
tu,gdzieuświetny”pułkskładałsięz18chorągwi,tojest2000ludzi.Pułkmo-
głojednaksformowaćznaczniemniejchorągwi,jeślinp.dwajlokalnidowódcy
jednoczylisiły,akażdydysponowałsiedmiomaczyośmiomaoddziałami,to
zpewnościąniepowstawałjedenkorpus(zprzyczynypersonalnejilokalnej
miłościwłasnej),aledwamałepułki.Zdrugiejstronyoficjalnygłównodowo-
dzący,katoliklubhugenot,któremupodlegałyliczneluźnejednostki,mógłje
dlawygodypodzielićnapułki,nieoglądającsięnaniższychdowódców–choć
wymagałototaktu,awraziejegobrakugroziłodezercją,amożeibuntem.
Iobcy,istarzysąsiedzicechowalisięrównądrażliwością,jeślitrafialipodroz-
kazyoficera,któregonieuznawalizalepszegoodnichsamych.
Ogólniemówiąc,armiehugenockiestanowiływewczesnymokresiewojny
zbiorowiskoamatorów,choćwśróddowódcówiżołnierzyznajdowalisięwete-
rani,jakColignyiDandelot.Przezwielelattriumfowałajednakmentalność
szlachecka,zgubniełączącaodwagęibrakdyscypliny.Zawszeponosiliporaż-
ki,mówijedenzewspółczesnych,niemielibowiemmarszałkapolnegoczy
sierżantów,utrzymującychporządek.Tenpierwszyterminoznaczałspecjalne-
gooficera,późniejczasamipułkownikawielukompanii,następnieodpowiadał
raczejbrygadierowi,bywXVIIwiekupraktycznieodpowiadaćgenerałowidy-
wizji.Sierżancitozkoleinieniżsipodoficerowie,aleówcześnisierżancimajo-
rowie,oficerowieodpowiedzialnizadyscyplinęiwewnętrznąorganizacjękor-
pusu,późniejzwanitylkomajorami(orandzeostopieńniższejodpułkowni-
ka)11.Powyższauwagaoznacza,żearmiihugenockiejbrakowałozawodowych
wyższychoficerów,biegłychwmanewrachwojsk,orazoficerówpułkowych,
utrzymującychogólnądyscyplinępospieszniezebranegooddziałuinadzoru-
jącychtakiekwestie,jakkwaterowanieczywystawianiewart.
Oblężenia,choćdośćczęstewhistoriiwojenhugenockich,nieodgrywały
takdecydującejrolijakwNiderlandach.WszystkieważniejszemiastaFrancji
byłyoczywiścieufortyfikowane,choćnielicznychtylkobroniłydodatkowo
naturalneciekiwodne,coodgrywałoistotnąrolęwtamtychwojnach–doty-
powejtwierdzyholenderskiejmożnaporównaćwzasadziejedynieLaRochel-
le.Miastawgłębiląduwroku1560wciążpolegałygłównienaśredniowiecz-
nychmurachobwodowych,choćpodczasdługichwojenFranciszkaIiHenry-
kaIIzmodernizowanoumocnieniawieluwarownigranicznychorazportów,
jakfortyfikacjeMarsylii.WHawrzeHenrykwzniósłtwierdzęnowegostylu,
chcączastąpićHarfleuriHonfleur,strzegącedawniejujściaSekwany.Wiele
uwagipoświęcononaturalniegranicypółnocnej–Verdun,Metz,SaintDizier,
SaintQuentin,Peronne,Mouzon,Toul,Hesdin,Landrécies–gdziecałkowicie
11PatrzuwagiwrozdzialedotyczącymarmiiangielskiejzaTudorów,t.I,s.280.
