Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JoannaDziedzic
Ciałoludzkie–nieludzkie
W1847rokuFetpiszekolejnąballadę,zatytułowanąŻmij(Змей).Inspiracją
dlategoutworustanowiłoludowepodanieosmoku,odwiedzającymnocą
samotnekobiety,zwykledziewczętalubwdowy16.Funkcjonującywmitach
wielunarodówiewoluującynaprzestrzeniwiekówobrazsmokajestniezwy-
klezłożony.Smokmożebyćtraktowanyjakobóstwozwiązanezżywiołem
wodylubognia.Uosabiateżmrocznesiłypodziemnegoświata.Obrazów
cechujeambiwalencja-postrzeganybywajakosymbolbogactwa,obfitości
ipłodności,aleteżśmierciicierpienia.JakprzypominaNataliaKozłowa:
nОнсвязансмиромпредков,мироммертвых,новступаетвотношения
сживымилюдьми,принимаячеловеческийоблик”17.Motywsmoka,który
podludzkąpostaciąnawiedzałkobiety,mógłbyćtakżeodczytywanyjako
metafora,próbawyjaśnieniaduchowejicielesnejtęsknotyzanieobecnym
lubzmarłymukochanym1;.
Balladaopowiadahistorięnczarnobrewejwdowy”
,którąnocąnawiedza
Żmij-smok.WodróżnieniuodwiększościbohatereklirycznychautoraFan-
tazjiniepojawiasiętuobrazskromnego,dziecięconiewinnegodziewczęcia,
aportretdojrzałej,świadomejswejurodykobiety.Pierwszastrofaukazuje
16
Wartykuleokreśleniansmok”inżmij”używanesąjakosynonimy,zgodnieznomenkla-
turązaproponowanąprzezAndrzejaSzyjewskiego,któryoowejmitologicznejpostaci
piszenastępująco:nNajistotniejsząjednakpostaciązoomorficznąbóstwazaświatów
byłwąż,wwersjizmitologizowanejŻmij,Smok-czyliwężopodobnypotwórlatający.
Jesttowmitologiisłowiańskiejpostaćarchaiczna,wywodzącasięodpie.potwora
chaosu,ucieleśnieniadestrukcyjnychmocyrozkładającychładkosmiczny.Związek
sferychtonicznejzpełzającymigadamijestcechąuniwersalnąsymbolikireligijnej.
Wfolklorzesłowiańskimmożnadostrzecszeregrozwijającychtenwątekmotywów.
ŻmijOgnistyjestdefactosynonimemzaświatowejOgnistejRzeki.Jegopaszcza,czyli
wschodniosłow.Ad’stanowijednozokreśleńPiekła.WtejpostaciWelesanazywasię
wfolklorzewschodniosłowiańskimZmiejnymCaremIrem,naŁużycachČornymJuri-
jem.PrzebywaonwrazzżonąIricą(JuriJuricatozjednejstronynjadowici”
,azdrugiej
njurni”
,czyliowielkiejmocyseksualnej)napolachRaju,czyliWyraju,cudownejkrainy,
doktórejnazimęodlatująptaki,bynawiosnęnwyroićsię”zpowrotem(…).Wfolklorze
zachodnio-ipołudniowosłowiańskimtakigadziokształtnywładcazaświatówwystępuje
podnazwąKrólaWęży(Polska),CaraŻmijowego(Serbia)alboPieniężnegoŻmija
(Łużyce)”
.Patrz:A.Szyjewski,ReligiaSłowian,Kraków2003,s.57-58.
17Н.К.Козлова,БалладаА.Фета«Змей»инародныемифологическиерассказы
озмее-любовнике,«ВестникОмскогоуниверситета»2012,№2,с.359-362,с.360.
1;Tamże,s.360.
32
