Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
—6—
DlazupełnegowyrażeniasięPolski,jakozbiorupewnychideałów
moralnych,byłkoniecznymKościuszko.Niemożnaznaleźćlepszego
określeniagonadto,któredalLucyanSiemieński,że»jeśliniebył
zesłanynazbawcę—tonawzór«.Doskonałytyppolskiwcieliłsię
wtejpostaci,pełnejświatłaidzielności.Jakoczłowieknieżywiwsobie
żadnejmyślisamolubnejizdajesięcałybyćofiarąnaołtarzuszczę-
ściapowszechnego;jakożołnierzłączywsobienieustraszonąodwagę
zwspaniałomyślnościądlapokonanych;jakowódzczarujeprostotą
iprzykuwadosiebiesercażołnierzy;jakodyktatormarzyotem,aby
zwrócićpożyczonąwładzęi»końcajejtakszczerzepragnie,jaksame-
gozbawienianarodu«;jakozwycięzcaniepozwalanałukitryumfalne
iprotestujeprzeciwkobałwochwalstwuswejosoby;jakoorganizator
powołujedowładzyludziczystychrąk,»którzywprywatnemipu-
blicznemżyciunieskażonejcnotypowinnośćdochowali«;jakopolityk
wskrzeszawswoichodezwachdonaroduJagiellońskieideałyswobod-
negozrzeszaniasięludziodmiennychwyznańijęzyków,jakowolnych
obokwolnychirównychobokrównych.Jestwięcświetnymprzedstawi-
cielemcechplemiennychswojegonarodu:łatwościpoświęcaniasiędla
celówwyższych,rycerskościwobecsłabych,odwagiwobecniebezpie-
czeństwa,zupełnegobrakużądzypanowanianaddrugimi,uczciwości
wpolityceizamiłowaniaswobody—cech,którestosowniedonapięcia
iokolicznościbywaływPolsceźródłempotęgi,zarównojakupadku.
WKościuszcewyraziłysięonewnajlepszejnajdoskonalszejpostaci,
irównocześniedoszłydostanupełnejświadomości,gdywypowiadał
onarodziepolskimprzekonanie,że»mimowiekibytujesttomłodzian
zaniedbanywychowaniemiuprawą,aleniezwątlonejduszyijędrnego
umysłu,ubiegającysięzaobcymiwzoramiprzeto,żenieznawłasnego
wątku,którypoprawejrozwijającsiędrodze,stałbysięwzoremdla
świata«.PozatemcharakterystykęKościuszkitworząjegoczynyiży-
cie.Chcączgłębićją,niewystarczyprzecieżpoznaćsametylkokoleje
jegolosów.Trzebawniknąćjeszczewhistoryęcałegonarodu,które-
gojestwykwitemikoroną,anadtoszukaćwsobiesamym,wykrywać
najgłębszesprężynyduchowe,którewywołująnaszeczyny,badaćme-
chanizmwłasnegocharakteru,jakocząstkizbiorowegożycianarodu.
Przybadaniutakiemspostrzeżemyzawsze,żekażdyryswzniosły,
każdyporywbohaterskiiszlachetnyodnajdziemyzłatwościąwmo-
ralnymiduchowymwizerunkuKościuszki,jakodoskonałegowzoru
polskiegoobywatela.
