Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
37
MóWI,KTOMILCzY.OKŁOPOTACHzMILCzENIEMWTEATRzE
zpowodzeniemzastępujejęzykciała.Scenaplastyczna
LeszkaMądzikaczęstonazywanabywateatrembezsłownej
prawdy.Apozatymbezprzerwwmówieniu(czytylkowwy-
powiadaniu)naszamowabyłabybełkotem.Mowaludzka
pełnajestprzemilczeńrównieżdlatego,żepoprostunieda
sięnigdypowiedziećwszystkiego.
NorwidwswoimtraktacieMilczenietraktujejejakoczęść
mowy,zupełnieopuszczonąprzezwszystkiegramatyki4.
Powiada,żenierazstokroćlepiejprowadzićrozmowęzciszą
niżzdrugimczłowiekiem(świętaprawda!).Ciszajestdlań
nniemymmieszkaniawyrazem”.ZdaniemautoraKrakusa
nz-milczenianieuchronniedlarozwojupełnościpotrzeba”.
Nietrzebapewniedodawać,żemilczeniesprzyjaautoreflek-
sji.AustriackifilozofilogikLudwigWittgensteinwswoim
Traktacie(1922)napisał,conastępuje:noczymniemożna
mówić,otymtrzebamilczeć”(stądnakazmilczenia)5.Co
Witkacypolatachprzekorniereplikował:noczymniemoż-
namilczeć,otymtrzebamówić”.Jakdalekowięcmabyć
rozciągniętatasferamilczenia?Przecieżjęzykstanowitak
naprawdęjedynemedium,przezktóremyślfilozoficzna
możesięujawnić.HannahArendtsądziławprawdzie,że
życieumysłowemożebyćbezdźwięczne,alenigdyniejest
milczące.Naturąmyśleniapozostajebowiemdialog,prawda,
żeczasemzsamymsobą.DlaMartinaBuberakażdyczłowiek
jestdialogiczny,żyjeonbowiemwrozmowieiprzezrozmo-
wę.Dialogjestdlańistotąmyśli.Alezdrugiejstronyrację
matakżeWittgenstein,gdypisze,żeobszaremmilczenia
objętejestwszystkoto,coniewyrażalne.Czyfilozofiama
byćwięcmowączywręczmilczeniem?Tonadobrąsprawę
spórnierozstrzygalny.Filozofowiestaleprzecieżłamiąroz-
maitenbarierymilczenia”,aleteżstaleborykająsięzezmo-
rąfragmentaryczności,czylirefleksjiniepełnej.Stałąfigurą
wyobrażeniowąfilozofanieprzestajebyćczłowiekmilczący
(bomyślący,czyraczejrozmyślający).
WracającjednakdoDąmbskiej,wartomożeprzypo-
mnieć,żejejzdaniemretoryka(mówienie),literaturaiteatr
staleoperująmilczeniemjakotedziedzinytwórczościarty-
stycznej,którychtworzywem(czasemjednymzwielu)nie
przestajebyćjęzyk.Przemilczaniebyłojednązzalecanych
postawretorycznych.Poezja,azwłaszczasztukadramatycz-
na-przekonujeDąmbska-operująmilczeniemjakostałą
frazą,nmilczącescenywteatrze,milczącagraaktora,mówią
nierazowielewięcejniżdługietyrady”6.Milczeniemożebyć
traktowanejakośrodektaktyczny,aleijakokategoriaetycz-
na,bodajsamawsobiewysokoceniona.Zarównowżyciu,
ŚwiętaAnnaUmilcząca”zfresku
zkatedrywFaras(VIIIwiek)-
zpalcemnaustach-nakazuje
nicwięcejniemówić
