Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
JerzyZajadło
ponadgranicamipaństwowymiorazróżnymikulturamiprawnymi.Niekiedy
jednakmożebyćużywanawsposóbinstrumentalnywsensiepejoratywnym,
odsłaniającciemnąstronętejprofesji,taktrafniescharakteryzowanąprzezAdama
MickiewiczawballadziePaniTwardowska:
Napatronaztrybunału,
Comilczkiemwypróżniałrondel,
Zadzwoniłkiesąpomału,
Jużzpatronarobisiękondel.
Możemysobiebowiemwyobrazićprawnika,któryklientapragnącegodocho-
dzićodszkodowaniawprocesiecywilnyminformujeomożliwościdochodzenia
zarównoszkodyrzeczywistej,jakiutraconychkorzyści.Tensamprawnik,chcąc
podnieśćwartośćswoichusług,możejednakzacząćpopisywaćsięswojąznajo-
mościąłacinyipowietemusamemuklientowi,żechodzinietylkoodamnumemer-
gens(szkodarzeczywista),lecztakżeolucrumcessans(utraconekorzyści).Przed
takimiiinnymisztuczkami,sprzecznymizetosemzawoduprawnika,przestrze-
gałprawnikówwspomnianyjużwyżejUlpian,kiedypisał:Apicesiurisnonsunt
iura(USztuczkiprawnenietworząprawa”).Klasycznepochodzenietejsentencji
(Digesta)iautorstwoUlpianawskazują,żejużwpraktyceprawarzymskiegoznano
zjawiskoinstrumentalizacjiinaginaniaprawaprzezprawnikówdoswoichdoraź-
nychcelów,np.przezwykorzystywanieniejasnościprawaczylukwprawie.
Współcześnienależałobytołączyćztakąwykładnią,któraniejestwprawdzie
całkowiciesprzecznazprawem(contralegem),aleteżniejestznimcałkowicie
zgodna(secundumlegem)–wtakiejsytuacjimówisięniekiedyowykładniobok
prawa(praeterlegem).
Wpolskiejpublicystycelat90.XXw.pojawiłosięwzwiązkuztympojęcieUfa-
landyzacjiprawa”–odnazwiskaszefaKancelariiPrezydentaLechaWałęsy,Lecha
Falandysza.Podobniejestnp.wniemieckimjęzykuprawniczym,gdziesłowoJu-
risterei(dosł.prawniczenie)masenszdecydowaniepejoratywny.Więcejnawet,
niemieckieprawokarnewyróżniaspecjalnytypprzestępstwapolegającynanagi-
naniuprawa(Rechtsbeugung),chociażłączysięonoczywiściezeznaczniepowa-
żniejszymizjawiskaminiżtylkosztuczkiprawne(apicesiuris).Takczyinaczej,
współcześniewwiększościpaństwtegotypuinstrumentalnepodejściedoprawa
budziwątpliwościnagruncieetosuzawoduprawnikawyrażonegowdeontologicz-
nejetyceprawniczej.Trzebajednakpodkreślić,żesformułowanieapicesiurisnie-
konieczniemusimiećsenspejoratywny,ponieważwniektórychtłumaczeniach
jestonosynonimemsubtelnościprawnych,awięcpewnychwysublimowanych
rozumowańprawniczych4.ZdaniemWitoldaWołodkiewicza,tenfragmentUlpia-
nawDigestach,napodstawiektóregoformułujemyzwrotapicesiuris,Unawiązuje
dorywalizacjiwhistoriiprawarzymskiegopomiędzydawnąwarstwąprawa
4
C.MichalunioSJ,Dicta...,s.35.
