Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
ROZDZIAŁI
Przyopisieiwyjaśnianiuradykalnychzmianspołecznych,wnastęp-
stwiektórychwyłaniasięzupełnienowaformaorganizacjiżyciazbio-
rowego,niekiedyużywasiępojęcia„rewolucja”.TakąnazwąRalfDah-
rendorf(1991)objąłprocesy,któremiałymiejscewEuropieŚrodkowej
wlatach1989i1990.Istniejekilkaprzyczyn,dlaktórychostatniowybie-
ranyjestjednaktermin„transformacja”.Rewolucjajestkojarzona(zresztą
wprzypadkupewnychkoncepcjiniesłusznie)zezmianągwałtowną,
eksplozyjną,krótkotrwałą,zestosowaniemśrodkówprzemocyifizycz-
nymwyniszczaniemniektórychklasspołecznych.Bardziejelastyczny
ipojemnytermin„transformacja”pozwalamodelowaćzarównotakie
procesy,którymtowarzysząwyżejwymienionezjawiska,jakiprocesy,w
którychsięoneniepojawiają.Przytymnicniestoinaprzeszkodzie,aby
wykorzystaćtefragmentydorobkuteoriirewolucji,którychprzydatność
niebudziwątpliwości.
Niektórekoncepcjetransformacjiodcinająsięodteoriiewolucjimiędzy
innymizewzględunaprzypisywaneim–zresztąniedokońcasłusznie–
założeniaopowszechnościprogresywnychstadiów,okierunkowościlub
celowościzmian,orozstrzygającymznaczeniuczynnikówzewnętrznych.
Zręczniejjestwięcużyćterminu„transformacja”,zwłaszczażenietrzeba
sięażtakgęstotłumaczyćzesposobuzdefiniowaniaewolucji,apotem
pozostawaćwniepewności,czyodbiorcaposługujesiętymsamympoję-
ciem.
Jeszczezinnychpowodówsocjologowierezygnujązużywaniatakich
pojęć,jak„reforma”,„przebudowa”(popularnawlatachosiemdziesiątych
„pierestrojka”),„rekonstrukcja”,„restrukturyzacja”.Objętenimikoncep-
cjeeksponująpierwotnośćprojektu,zamysłu,orazkluczowąrolęinstytu-
cjonalnychagentówzmian.Natomiastwmniejszymstopniusąwstanie
uwydatnićnaprzykładznaczenieczynnikówżywiołowychorazuwarun-
kowaństrukturalnych.„Transformacja”funkcjonujewtychkontekstach
jakopojęciebardziejogólne,któreuwzględniarównieżinneprocesy
współwystępującezdziałaniamiintencjonalnymi.
Dajesięzauważyćnadużywanieterminu„transformacja”.Aprzecież
jegoużyciemasensotyle,oileumożliwiawyodrębnienieswoistejklasy
procesówlubuwrażliwiabadaczanaichspecyficzneaspekty.Niesądzę,
abywłaściwebyłonazywanietransformacjąkażdejzmianyspołecznej.
Wielezmianmacharakterpowierzchownyiniewnosinicistotnego,gdyż
dotyczylokalnychskładnikówiowocujepodtrzymaniemichdotychczaso-
wychrelacjizotoczeniem.Tenjałowyruchskładnikówobrazowoopisuje
ErvinLaszlowksiążcenatematsystemów:„PodobniejakAlicja(wKrai-
nieCzarów–W.G.)musząciąglebiec,bypozostawaćwtymsamymmiej-
scu”(Laszlo1978,s.59).Obiecującympoznawczorozstrzygnięciemjest
