Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Własność,kontrakt,agresja,kapitalizm,socjalizm
9
zasobemwciążpozostawałobyciałokażdejistotyludzkiejidlategoist-
niałabypotrzebaustaleniaregułwłasności,jeślichodzioużycieludzkich
ciał.Ludzienieprzywyklidomyśleniaoswoimcielewkategoriachrzad-
kiegodobra,alegdyprzywołamynamyślmożliwienajbardziejidealne
okoliczności,czyliogródEden,tozpewnościązauważymy,żeciałojest
faktyczniepierwowzoremrzadkiegodobra,gdyżwceluuniknięciasporów
wkwestiijegowykorzystaniamuszązostaćwjakiśsposóbokreślonepra-
wawłasności,tojestprawawyłącznegoposiadania.
Właściwiedopókiczłowiekdziała6,awięcdopókicelowostarasię
zmienićsubiektywniepostrzeganyiocenianyjakomniejsatysfakcjonu-
jącystanrzeczynataki,którywydajemusiębardziejzadowalający,do-
pótydziałaniejegozkoniecznościwymagaćbędziedokonaniawyboru
wkwestiiposłużeniasięjegociałem.Zkoleiztym,żeczłowiekwybiera,
preferujepewnąrzeczlubstannadinny,woczywistysposóbwiążesięto,
żeniemożedoświadczyćwszystkiego–każdejmożliwejprzyjemnościczy
teżzaspokojeniakażdejmożliwejpotrzeby–wtymsamymczasie,araczej
musipoświęcićcoś,couważazamniejwartościowe,byosiągnąćcoś,co
uważazabardziejwartościowe7.Zatemczłowiek,dokonującwyboru,za-
wszeponosikoszty–wyrzekasięmożliwychprzyjemnościztegopowodu,
żeśrodkipotrzebnedoichosiągnięciasąrzadkieiwolijeprzeznaczyćdo
alternatywnegoużytku,dającegomunadziejęnarezultatcenionywyżej
niżten,zktóregoosiągnięciazrezygnował8.NawetwogrodzieEdennie
mógłbymrównocześniejeśćjabłka,palićpapierosa,pić,wspinaćsięna
drzewo,czytaćksiążki,budowaćdomu,bawićsięzeswoimkotem,pro-
wadzićsamochoduitakdalej.Musiałbymdokonywaćwyborówimógł-
bymwykonywaćteczynnościpokolei,ponieważmogękorzystaćtylko
zjednegociała,abyteczynnościwykonywaćiosiągaćztegosatysfakcję.
Niemamdoczynieniazobfitościąciał,copozwalałobyminaosiągnięcie
6Należypodkreślić,żeczłowiekniemożecelowoniedziałać,gdyżnawetpróba
niedziałania,czylidecyzja,abyniczegonierobićipozostaćwdotychczasowejpozycji
lubstanie,samawsobiekwalifikowałabysięjakodziałanie,cosprawia,żetwierdze-
nie,iżczłowiekdziała,jestapriorycznieprawdziwe,awięcniemożezostaćpodważo-
neprzezdoświadczenie,gdyżkażdy,ktopróbowałbyjeobalić,musiałbytymsamym
dokonaćwyborui,chcącniechcąc,zrobićkonkretnyużytekzeswojegociała.
7Por.L.vonMises,Ludzkiedziałanie.Traktatoekonomii,tłum.W.Falkowski,
Warszawa2007,zwł.cz.I;M.N.Rothbard,Ekonomiawolnegorynku,t.1–3,tłum.
R.Rudowski,Warszawa2007–2008;L.Robbins,NatureandSignificanceofEconomic
Science,London1935.
8Natematpojęciakosztuzob.zwł.:J.M.Buchanan,CostandChoice,Chicago
1969;L.S.E.EssaysonCost,red.J.M.Buchanan,G.F.Thirlby,Indianapolis1981.
