Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nym),Carnapzkolei–oinstrumentalizmiedualistycznym.Tenostatniwyod-
rębniaponadtodwarodzajefaktów:obserwowalnefaktyrzeczywisteifikcyjne
(nieobserwowalne)faktyteoretyczne.
Koncepcjainstrumentalistycznateoriizmierzadouogólnieniadanychdo-
świadczenia,pozwalanadokonywanieprzewidywań.Teoriawtymujęciupełni
funkcjepośredniczącewbadaniuodfaktówdoprognoz.Kryteriami,któreprze-
sądzająoatrakcyjnościtejkoncepcjiteoriidlabadaczysąskuteczność,prostota,
wygoda.
Koncepcjainstrumentalistycznautrzymuje,żeteorianiejestodbiciemrze-
czywistości.Kryteriumocenyteoriiniejestprawdabądźfałsz,leczużyteczność
teoriitraktowanejjakonarzędzieobliczeniowedołączeniazesobąposzczegól-
nychobserwacjiiformułowaniaprognoz.Niektórzyzmetodologów,np.Ste-
phenEdelstonToulmin
16,tentypkoncepcjiteoriinazywajątechnikąwniosko-
wania,zapomocąktórejmożnaprzewidywaćwynikiobserwacjinapodstawie
warunkówpoczątkowych.Jeżelichodziojęzyk,należywskazać,żeterminy
teoretyczne,któresąefektemtwórczościuczonych,niedająsiębezresztyprze-
łożyćnarównoważneterminyobserwacyjne.Wnauceniemaostrejgranicy
pomiędzyjęzykiemteoretycznymajęzykiemobserwacyjnym.Rozróżnienieto
macharakterwzględnyiprzesuwasięwzależnościodkontekstu.Wszelkie
sprawozdaniazobserwacjisąobciążoneteoretycznie.Systemteoretyczny
wpływanato,couważasięzadaneobserwacyjne.
Odmienneujęcieteoriiwobecstanowiskainstrumentalistycznegoscharak-
teryzowanegopowyżej,przedstawiastanowiskorealizmupoznawczego.
Realizmnaukowytakapostawawobrębieteoriipoznanianaukowego,która
dotyczyzagadnieńepistemologicznychnaukempirycznych.Wtradycjianglosa-
skiejtermin„nauka”(science)zawężasiędoogółunaukempirycznych.Trzeba
podkreślić,żeprzyrozważaniachmetodologicznychproblemównaukempirycz-
nych,należyuwzględniaćosiągnięcianauknieempirycznych,wszczególności
matematyki.Podstawowąwłaściwościąrealizmunaukowegojakostanowiska
wobrębiemetodologiijestto,żenadajeonterminowi„prawda”sensobiektyw-
ny.Oznaczato,żesensprawdyniejestzrelatywizowanydozdolnościindywi-
dualnegopodmiotupoznawczego,zbiorowegopodmiotupoznawczegolubwie-
logeneracyjnegopodmiotupoznawczego.
16Jestonzdania,żewtokupraktykibadawczejludzieosiągająpewnąpraktycznąumiejętność
wzakresiepostępowaniaindukcyjnego.Badającpostępowanieuczonych,możnaopisaćichro-
zumowanie,aleniczegowięcejwzakresielogikiindukcjiosiągnąćniemożna.Jeżeliistnieje
jakaślogikaindukcji,tomożemiećonatylkocharakteropisowy(anienormatywny).Wtym
zakresiestanowiskoToulminajestzbliżonedostanowiskaNagela.[StephenE.Toulmin:Hu-
manUnderstanding.VolumeI:TheCollectiveUseandEvolutionofConcepts.Princeton
UniversityPress,Princeton1977,s.520].
23
