Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Słowauszczypliwe”,„słowanieuczciwe”.Języksporówsądowych...
17
spojrzeniemogłobybyćszersze:retorykaprotestacyjnanieograniczałasię
bowiemdosądówwileńskichaniSmotryckiniebyłjedynym,któryodwo-
ływałsiędoretorykisądowej3(takjakiRusininiebylijedynymiwśródpo-
lemistów).Jednakżewęższaperspektywamożerzucićnieconowegoświatła
nadwaporównywaneobszary:życiewsiedemnastowiecznymWilnieoraz
strategiegłównegopolemistyprawosławnegowtymdecydującymokresie.
Wpierwszejczęściznalazłosiętrochęwiadomościnatematprotestacji,ich
retorykiizastosowania,wdrugiejzamieściłemkilkaspostrzeżeńnatemat
Smotryckiego-polemistyiwykorzystywanegoprzezniegojęzykasporusą-
dowego.
„Zwielkimanieutulonymżalem”
ObywateleWilnawyrażaliswój„wielkianieutulonyżal”–jakkolwiek
bywałonróżnywposzczególnychsprawach–językiempełnymutartych
zwrotów(toposów).Wzasadziejużwstępdoskargisamwsobiezwięźle
ujmowałsprawęimiałnaceluoddaniecałejpowagisytuacji.JerzyGross
skarżyłsię„wnieznośnejkrzywdzieiobeldzeswej”4.W1671rokuwi-
leńskikupiecAfanasIwanowicz,gdypoczułsięznieważonyprzezswą
3OdnośniedobibliografiioSmotryckimzob.D.Frick,MeletijSmotryc’kyj,Cam-
bridge1995.Natematstudióworetoryceliteraturypolemicznejipolitycznejwkontekście
polsko-litewskimzob.V.N.Peretc,Bran
’kakpriemupol’skixpolemistovXVI–XVIIvv.,
„IssledovanijaimaterialypoistoriistarinnojukrainskojliteraturyXVI–XVIIIvekov”1929,
vol.3,s.56–72;D.Frick,MeletijSmotryc’kyj’sTrenosof1610andItsRhetoricalModels,
„HarvardUkrainianStudies”1987,vol.11,s.462–86;idem,TeUsesofAuthorityandthe
AuthorityofUse(PhilologicalPrasieandBlameinEarlyModernRus’),„HarvardUkrainian
Studies”1994,vol.18,s.76–93;E.Kotarski,PolskapolitycznaprozapublicystycznaXVI
iXVIIwiekuwobectradycjiretorycznej,[w:]Retorykaaliteratura,red.B.Otwinowska,
Wrocław1984(„Studiastaropolskie”,t.50),s.57–76;A.Naumow,Inwektywywruskich
utworachpolemicznychzpoczątkuXVIIwieku.Nad„Palinodią”ZachariaszaKopysteńskie-
go,[w:]Międzykulturą„niską”a„wysoką”.Zjawiskajęzykowe,literackie,kulturowe.Pamię-
ciT.Dąbek-Wirgowej,red.M.Korytkowska,Z.Darasz,G.Minczew,Łódź2001,
s.103–112;T.Chynczewska-Hennel,„Doprawiprzywilejówswoichdawnych”.Prawo
jakoargumentwpolemiceprawosławnychwpierwszejpołowieXVIIw.,[w:]MiędzyWschodem
aZachodem.RzeczpospolitaXVI–XVIIIw.StudiaofiarowaneZbigniewowiWójcikowiwsie-
demdziesiątąrocznicęurodzin,Warszawa1993,s.53–60.
4LVIASA5337:76r.;zob.teżWilnianie...,s.40.
