Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XLVIII
WSTĘP
pieszo,domiasta.Oryginałybowiem,któreprzechowywalichłopscyposiadacze,
spadkobiercytestatorów,niezachowałysię,cojestponiekądnaturalne,ponieważ
chłopiwprzeciwieństwiedoszlachtyczymieszczanniemielidobrychwarunków
dozabezpieczeniadokumentacji.Krytestrzechąchłopskiechatyorazdrewniane
skrzyniesłużącedoprzechowywanianajcenniejszychrzeczyniestanowiłyodpo-
wiedniegomiejscazapewniającegodługotrwałeprzechowywanieprzezposzcze-
gólnychgospodarzypojedynczychdokumentów,ponieważzbytczęstobyłynara-
żonenapożary,zniszczenie,kradzieżczyrabunek.
Aktagromadzkiezachowałysięwwiększymstopniuniżdokumentyznajdu-
jącesięuindywidualnychgospodarzy,gdyżbyłyznacznielepiejodnichchronio-
newrazzzawartościąskrzynekgromadzkich,ocodbaliurzędnicygromadzcy
zwójtaminaczele.Wskrzynkachtychopróczaktsądowychprzechowywanoinne
rodzajedokumentacjiważnedlagromady,takiejakpokwitowaniauiszczonych
podatkówidanin,wykazypodatkowe,pieczęcie,aczasemrównieżpieniądze.
WzaborzeaustriackimwXIXwiekuozachowanieaktgromadzkichorazmiej-
skichzadbałysądowewładzeaustriackie,apotemzatroszczyłosięonieGrono
KonserwatorówGalicjiZachodniej,wskładktóregowchodziliwybitniprawnicy
orazhistorycy210.
EdytowanewtymtomiedokumentypochodzązgłówniezterenuMałopolski,
wtymzwojewództwkrakowskiego(powiatów:bieckiego,krakowskiego,pro-
szowickiego,sądeckiego,szczyrzyckiego)sandomierskiego(powiaty:pilzneński
isandomierski)orazwojewództwaruskiego,głównieziemiprzemyskiejorazsa-
nockiej.Podwzględemilościowymmateriałyzinnychziem(województwocheł-
mińskie,ziemiachełmskanależącadowojewództwaruskiego)stanowiąmało
istotnączęśćcałegozbioru.Takasytuacjawynikałazgorszegozachowaniaksiąg
sądowych,wktórychumieszczanoolbrzymiąwiększośćtestamentów.Byłoto
spowodowanemniejsządbałościąoniewładzadministracyjnychisądowych,niż
tomiałomiejscewGalicji.NainnychobszarachdawniejnależnychdoRzeczypo-
spolitejtegorodzajudziałańnieprzeprowadzono.Zinnychźródełwytworzonych
przezorganyszlacheckie(sądownictwodominialneigrodzkie)czyteżduchowne
(kancelariibiskupie)wykorzystywanowpublikowanymzbiorzenielicznetesta-
menty.
Pochodzeniegeograficzneedytowanychdokumentówprzedstawiazałączona
niżejtabela5.Wynikazniejważnywniosek,żeniestanowiłyonespecyfikima-
łopolskiej,alewystępowałyteżnainnychobszarachRzeczypospolitej.Przewaga
liczebnatestamentówzMałopolskiwynikanietylezeszczególnegoupodobania
chłopówwwojewództwakrakowskiegoczyziemiprzemyskiejdosporządzania
rozporządzeńostatniejwoli,alezlepszegostanuzachowaniaksiągwiejskichpo-
chodzącychztegoobszaru,oczymwzmiankowanowyżej.Tenczynnikukierun-
210L.Łysiak,Wsprawiegenezyksiągsądowychwiejskich,nCzasopismoPrawno-Historyczne”,
t.14,1962,z.2,s.179-183.
