Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Obsesjasprawczościisiłaniezamierzonegooporu
19
SkoroformaV.przeczyutrwalonymwtradycjiliterackiej
zasadomkreowaniaznaczeń,jestrzecząnieuniknioną,żetreść
książkijawićsiębędziejakoproblematyczna,wieloznaczna,
amomentamipoprostubezsensowna.Atreśćdotykaspraw,
którymniemożnaodmówićdoniosłości:zjednejstronynatury
procesówhistorycznych,zdrugiejstronyistotywspółczesnego
doświadczenia.Możnapowiedzieć,żewtokupowieścikrystali-
zujesięswoistakoncepcjahistoriozoficzna,aczkolwiekowątłych
znamionachobiektywności,bojejwykładniapochodziodboha-
teramotywowanegoobsesją.Należyjednaktraktowaćjąprzy-
najmniejzpewnądoząpowagi,boodzwierciedlaonaprzemożny
wpływwyobraźninasposobyrozumieniahistorii.Mówiąckrót-
ko,koncepcjadotyczydziejowychsiłsprawczychimożliwościich
definiowania.Oilekryzysyiprzesileniawyznaczająrytmbiegu
wydarzeńhistorycznych,otylezaangażowanewtewydarzenia
czynnikipolitycznemająograniczonąmocsprawczą,bowiem
oobrociedziejówostateczniedecydująingerencjetranscendent-
nejsiły,posiadającejludzkiewcielenia.Wydajesię,żePynchon
eksponujetakąosobliwąwersjęhistoriozofii,ponieważdobitnie
wyrażaonapragnieniewyjaśnianiahistoriiwduchumyśleniama-
gicznego.Kategoriemagiczneuwydatniająsymbolicznośćhisto-
rii,akcentujątejejznaczenia,którewykraczająpozaimplikacje
bezpośredniegokontekstu.Myśleniemagicznestwarzapodstawę
dobudowaniamitów.
DrugaważnawarstwaproblemowaV.,tazwiązanazprzed-
stawieniemdoświadczeniawspółczesności,potwierdza-przy-
najmniejnapierwszyrzutoka-diagnozę,jakąpostawiłjeden
zbohaterówsłynnegoopowiadaniaPynchonapt.nEntropia”
(1960),wnioskujączprzesłaneknaukowych,żenastąpinzanik
współczesnejkultury,wktórejidee,podobniejakenergiacieplna,
przestanąbyćprzekazywane,skorokażdypunktbędziemiałtę
samąilośćenergii-awówczaswszelkiruchumysłowyustanie”6.
Stosującprawofizyki,mówiąceorosnącymchaosieijednoczes-
nymwyczerpaniuenergiiwukładachzamkniętych,doopisu
6ThomasPynchon,nEntropia”,przeł.JanZieliński,[w:]Gabinetluster.
Krótkaprozaamerykańska1961-1977,wybóriwstępZbigniewLewicki(War-
szawa:Czytelnik,1980),s.364.
