Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
WproWadzenie
Koniecznośćzakwestionowaniatradycyjnegosystemupoję-
ciowegoiskostniałychschematówprzedstawieniowychwod-
niesieniudoczęściwspółczesnychdziełsztukipodkreślałamery-
kańskiteoretykliteraturyBrianMcHale.Jednocześnie,wmoim
odczuciu,dokonałonnajbardziejprzejrzystegoifunkcjonalnego
rozróżnieniapomiędzymodernizmemapostmodernizmem2,któ-
re–przeniesionenagruntfilmoznawczy–jestpomocnymnarzę-
dziemprzyokreślaniucelówzabiegówdeziluzyjnychwkonkret-
nychdziełach.
Badaczzwróciłuwagęprzedewszystkimnaniefortunność
przedrostkaflpost”,któryautomatyczniesugeruje,jakobymiałto
byćkierunekwtórny,którypowinienbyćrozpatrywanywodnie-
sieniudomodernizmu,aniejakosamodzielnezjawisko.Wyzna-
czywszysobiedrogęmyśleniapodporządkowanąrozdzielności
tychdwóchzjawisk,McHaleodwołałsiędoformalistycznejteorii
dominanty.Miałaonabyćnadrzędnymelementemdzieła(choć
niejedyniedzieła,jakożemożemyrozpatrywaćrównieżdomi-
nantęepoki,konwencjiczyogółujakiejśtwórczości),zapewnia-
jącymspójnośćstrukturycałości.Badaczzaznaczajednocześnie,
żedziełonieposiadajednejdominanty,awiele–wzależnościod
postawionegotekstowipytaniaiprzyjętejperspektywy.Ztym
zastrzeżeniemwskazuje,iżopiszmianydominantywtwórczo-
ścipostmodernistycznejwodniesieniudomodernizmupozwoli
zauważyćogólnązmianęhistorycznoliteracką(teorięMcHale’a
możnajednakzpowodzeniemodnieśćtakżedoinnychdziedzin
sztuki).Mechanizmprzejściadziaławnastępującysposób:pew-
neelementypoetyki,któresądominującymskładnikiemwdanej
epoce,stająsięzczasemwtórneimniejistotne,cozwiastujezmia-
nętejżepoetyki,acozatymidzie–zmianęepoki.Przykładowo
wmodernizmiedominantamiałacharakterepistemologiczny,
2Zob.BrianMcHale,Odpowieścimodernistycznejdopostmodernistycz-
nej:zmianadominanty,w:Postmodernizm:antologiaprzekładów,red.Ry-
szardNycz,tłum.MichałPawełMarkowski,Kraków:WydawnictwoBaran
iSuszczyński,1996.
