Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
ŚwiętyTomaszzAkwinu,Traktatoludzkimdziałaniu
posiadauArystotelesa»to,wczym[dokonujesiędziałanie,czylijego
przedmiot]orazto,dlaczego[jestonodokonywane,czylijegocel]».
WkomentarzuTomaszazAkwinudoEtykinikomachejskiejtopierwsze
jestokreślanerównieżjako»to,wczymdokonujesięczynność,tzn.przed-
miotlubmateriaczynu»(inquibusestoperatio,idestobiectumsivemateria
actus),todrugiezaś,jako»todlaczegowykonujesiędziałanie,czylijego
cel»(cuiusgratia,idestfinis);samazaśkluczowarolatychdwóchelemen-
tówmawynikaćstąd,że»ogatunkuczynówstanowiąichprzedmioty;
atakjakmateriajestprzedmiotemaktuzewnętrznego,takteżceljest
przedmiotemwewnętrznegoaktuwoli»29.Towyjaśnienienasuwajednak
zasadniczątrudność:skoroprzedmioticelrozstrzygająogatunkudzia-
łania,atymsamymnależądojegoistoty,towjakimsensiemogąone
uchodzićzaokoliczności?
WodniesieniudoceluTomaszzAkwinurozwiązujetęwątpliwość
jużwswoimKomentarzudoSentencjiPiotraLombarda:
Istniejedwojakicel:ostatecznyibliższy.Celuostatecznegoniemożna
uznaćzaokoliczność,ponieważwszystkieokolicznościokreślasię
wstosunkudoniego.Celbliższyjestzaś[ponownie]dwojaki.Jednym
znichjestcelczynu,októrymFilozofwdrugiejksiędzeEtykipowia-
da,żeniektóre[dobreczyny]łącząsięzezłymcelem;itencelokreśla
gatunekczynu,takiżalbowcaleniejestokolicznością,jeżelibierzesię
poduwagętylkogatunekmoralny,alboteżodnosisiędosamejsub-
stancjiczynu,iwówczaszawierasięwtejokoliczności,którąstanowi
to,cosięczyni.Drugimcelemjestzaśceldziałającejosoby,która
niekiedymanawzględziedobrowynikającezezłegoczynu,lubteżna
odwrót,itencelutożsamiasięzokolicznością,którąstanowito,dla-
czegocośsięczyni30.
Podobnerozwiązaniezarysowanejtrudnościnasuwasięwodniesie-
niudoprzedmiotudziałania.Wkwestii7poniższegotraktatuTomasz
zAkwinuprzedstawiajenaprzykładzieprzedmiotukradzieży:»codo
29SententiaEthic.,lib.3l.3n.18(...):Quiaactusspecificantursecundumobiecta.Sicut
autemmateriaestobiectumexteriorisactus,itafinisestobiectuminteriorisactusvoluntatis.
30SuperSent.,lib.4d.16q.3a.1qc.2ad3:(...)estduplexfinis,scilicetultimuset
propinquus.Ultimusquidemnonpotestponicircumstantia,quiaomnescircumstantiaesu-
munturinproportioneadipsum.Propinquusetiamestduplex.Quidamquiestfinisoperis,
secundumquodphilosophusdicitin2Eth.,quodquaedamconjunctasuntmalofini;etiste
finisdatspeciemactui;undevelnonestcircumstantia,siconsidereturtantumgenusmoris;
velreferendoadipsamsubstantiamactus,includiturinhaccircumstantiaquid.Aliusvero
estfinisagentis,quiquandoqueexmaloactubonumintendit,veleconverso;ethicfinisdicitur
haeccircumstantiacur.
