Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
TranscendentalnyinietranscendentalnysensjednościwmyśliXIIIwieku...
cojestiniemożeniebyć-istniejące-powyprowadzeniuwszystkichkonsekwencji
zprzyjętychprzesłanekokazujesięzkoniecznościczymśjednymijednorodnym
(jednymzarównowznaczeniujedyności,wyłączności,jakiwznaczeniuniezłożo-
ności,wewnętrznegoniepodzieleniainiezróżnicowania),czyniącwielośćiróżnicę
zwykłąiluzjąśmiertelników.
Pamiętającopitagorejskichieleackichkorzeniachpóźniejszego(takżeśrednio-
wiecznego)myśleniaojedności,uważnyprzeglądantycypacjiproblematykijedności
transcendentalnej-antycypacji,którewprostlubpośredniowpłynęłynakoncepcje
formułowanewXIIIwieku,aprzynajmniejtworzyłydlanichdogodnygrunt-za-
czynamyodPlatona,takbyśledzącjegomyślijegodziedzictworównolegledo
myśliidziedzictwaArystotelesa,wnaturalnysposóbdojśćdoanalizystanowisktych
myślicieli,którychpoglądywdużymstopniuwynikałyzesposoburecepcjigłównie
tychdwóchtradycji,formowałysiępodichwpływemiwkrytycznymznimidialogu.
1.Platon
WmyśliPlatonajednośćjestrozumianajakoosobnaidea,aleteżjakoformalnawłaś-
ciwośćkażdejidei-njednopostaciowość”(monoeides),wodróżnieniuodtego,co
nwielopostaciowe”(polyeides)albonbezpostaciowe(aneides)1.Wspomniananjed-
nopostaciowość”traktowanajestjakoformalnatożsamośćizupełnośćalbodoskona-
ła,tojestskończona,całkowita,wyczerpująca,niezmiennaibezwzględnarealizacja
treścipojęcia-własnośćnoszącainadającawartość.
JakoosobnaideajednośćpojawiasięchoćbywdialoguFedon(101C):to,co
pojedyncze,musiuczestniczyćwjedności,czyliwłaściwejsobieistocieczyteżidei.
Jednośćmawówczastakisamidealnystatusjakdwoistość,wielkość,pięknoczy
dobro.Oznaczato,żejednośćjesttym,cowswejistociepoznaniuumysłowemu
tylkodostępne,uchwytnewyłączniewndrugimżeglowaniu”,alezarazemuobecnia
sięmniejczybardziejijestnaśladowanewkażdejprzybliżonejempirycznejreali-
zacji;jednośćjesttedyidealnymwzorem,modelem(paradeigma,archetypon)dla
wszelkiejjednostkowości.
Jednośćjakoformalnatożsamośćizupełność,całkowita,niezmiennaibez-
względnarealizacjatreścipojęcia,czyliformalnawłaściwośćkażdejidei-jejnjed-
nopostaciowość”-równieżdostępnajestwyłączniepoznaniuumysłowemu.Tylko
to,codoskonaleiwcałejpełniistnieje(panteleson)-jakojednoitożsame-jest
zarazemdoskonaleiwcałejpełnipoznawalne(pantelesgnoston).To,couwikła-
newcielesność,jawisięzawszejakowielopostaciowe,jakonwielerzeczy”(polla
phainesthai-pollakala,polladikaiaetc.),zewszystkimitegokonsekwencjami:
zmiennością,relatywnością,niezupełnościąitp.Wrezultacieto,coniemacechy
jednopostaciowości,możebyćtylkomniemane(doxaston),toznaczymożnamieć
1
Por.Platon,Fedon,78D,80B–C;polskiprzekład:Fedon,tłum.R.Legutko,Kraków1995,s.131,
134.
