Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
I.Wychowanieestetyczne
[...]doprzedmiotukontemplowanego,jakidoprzyjemnegozawieszeniaskupionej
energiiwmomencieteraźniejszym,tzn.dokatharsisczystoestetycznego,jakgdyby
wwyzwoleniusięodotaczającejnasrzeczywistości(tamże,s.211).
Swoistośćestetycznawpisanajestzwyklewsztukęnieprzedstawiającą,gdyż
taeksponujeostrorozbieżnośćświatasztukiodresztyrzeczywistości.Ekspresja
tychstrukturwkażdymprzypadkuprzeciwstawiaosobnyświatzmysłówiemocji
codziennymdziałaniompraktycznymiobowiązkommoralnym.
Uchwycenieświatarzeczywistegopoprzezprzetworzenie,selekcję,konden-
sacjęjegoelementów,zbitkęrealiówifantazji,metaforyiparabolebądźtendencję
domaksymalnejwiernościtworzyfikcję,którazkoleistanowiosztuceprzedsta-
wiającej.Wniejmożemyuchwycićfunkcjęswoiściepoznawczą.Wielośćmożli-
wychprzekształceńfikcjimówiobogactwiepojmowaniarzeczywistości–poprzez
fikcyjnośćlosówludzkichdocieramydozłożonychprawdegzystencji,dozasadni-
czychpytańpostawionychrzeczywistości.
Funkcjaswoiściepoznawczaogarniawięcnietylkodoświadczenietzw.projek-
cjiiidentyfikacji(zbohaterem)inietylkomarzenienajawie,alerównieżkatharsis
pozaestetyczne,związanezmoralno-filozoficznąrefleksjąnadsensemistnienia
(tamże,s.212).
Tyleżewartościtenieabsorbującałejpsychiki,araczejstanowiątło,otoczkę,by
podkreślićtreścipoznawczeimoralno-filozoficzne.
Szczególniesacrumsztukiprzedstawiającejnatymwłaśniezasadzasię,żejej
język(tworzywoiśrodkiwyrazowe)icałośćodpowiedniozorganizowana(fikcja
quasi-autonomiczna),awięcowe„przezroczyste”właściwościzabarwiająsięikształ-
tujątreśćtak,żezgruntuinaczej–tzn.żywo,bezpośrednio,obrazowoprzemawia
dziełosztukiwzestawieniuztraktatemfilozoficznymczymoralnymbądźksiążką
historyczną(tamże).
Funkcjęagitacyjno-estetycznąS.Morawskiuznajezaparadoks,atozaspra-
wądysonansuwartościestetycznychzagitacyjnymi.Treśćiformadzieła,choć
względniesamodzielne,niesłużąkontemplacjisferyprzeżyciowejczyegzystencjal-
nej,apodporządkowanesądominancieideologicznej.Fikcjadziełaukazujepewien
przykład,którymapobudzićdopodjęciadziałańanalogicznych.Można,zdaniem
S.Morawskiego,owąfunkcjęuznaćzaszczególnyprzypadekfunkcjipoprzedniej,
gdyżwistociemamyrównieżmoralno-filozoficznycharakter.Jestpewienbieg
rzeczyiuwikłanegownimczłowieka.Tyleżetendencjapropagandowawycho-
dzipozafikcjęestetycznąkurzeczywistymakcjom.Łatwowykrywalnastajesię
barieramiędzysztukąpojmowanąjakofikcjaartystycznaażyciem,czylirealiami
pozbawionymiestetyzacji.Wierszrewolucyjnywyprowadzasłuchaczynaulicę,
niesłużyzaśdelektowaniusięrymami,grąsłów,metaforycznymiprzeobrażenia-
mi,głębiąodniesień;dynamicznywydźwiękpieśnimobilizujeżołnierzydowalki,
