Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
I.Wychowanieestetyczne
byłobyzestawianietych,którzywciągudziejóweuropejskichbyliichrzecznikami.
Ogólniemożnapowiedzieć,żetewszelkietrychotomieludzkichczynnościitrybów
życiautrzymywałysięwrazzfilozofiąArystotelesowską,aleostałysięnawetwtedy,
gdytaosłabła;wróciłygłówniedziękiKantowi:nietylkojegozwolennicy,aletakże
przeciwnicyposługiwalisięjegotroistymschematem(Tatarkiewicz,1988,s.10).
1.1.Pojęcie.Ryshistoryczny
Termin„sztuka”zmieniałwciąguwiekówswojeznaczenie.Dawniejsztuka
oznaczałaumiejętnośćwytwarzaniaczegośwedlepewnychreguł,zasadorazwie-
dzęumożliwiającąwytwarzanie.Późniejzauważono,żewsztuceważnajestnie
tylewiedza,ilesmakitalent,atakże,żetym,cosztukęodróżniaodinnychwy-
tworówdziałalnościludzkiej,jestpiękno.Wrazzpojawieniemsię„rynkusztuki”
iwspółczesnychformjejwyrazusztukąstałosięosiągnięciegłębimyśli,ekspresji
wyrazu,poziomupowagiczymoralności.
ooo
Termin„sztuka”jestprzykłademłacińskiejars,ata–greckiejtechne.Jednak-
żetechneiarsoznaczałyniezupełnietosamo,codzisiajrozumiemyprzezpojęcie
„sztuka”.Znaczyłytylecoumiejętność;umiejętnośćwykonaniajakiegośprzedmio-
tu(garnka,stołu,ubrania)bądździałania(dowodzeniawojskiem,przekonywania
słuchaczy,odmierzaniapola).
Wszystkieteumiejętnościbyłynazywanesztukamiisztukaarchitekta,rzeź-
biarza,garncarza,krawca,stratega,geometry,retora.Umiejętnośćpolegałanazna-
jomościreguł,niebyłowięcsztukibezreguł,przepisów[...].Toteżpojęciereguły
wchodziłodopojęciasztuki,dojejdefinicji.Robienieczegokolwiekbezreguł,tylko
znatchnienialubfantazji,niebyłodlastarożytnychczydlascholastykówsztuką:
byłojejprzeciwieństwem(Tatarkiewicz,1988,s.21–22).
Rozumieniesztukijakozespołupowszechnych,trafnychipożytecznych
przepisówsłużącychokreślonemucelowi,jakonietyleumiejętnąprodukcję,co
umiejętnośćprodukowania,przetrwałowiekiśrednie,anawetjeszczepoczątkiery
nowożytnej.Pojęciesztukimiałozatemznacznieszerszyzakresniżdziś.Obej-
mowałosztukipiękne,aletakżerzemiosła.Sztukęczęstołączonozrzemiosłem.
Dzielonojewedługtego,
[...]czyichuprawianiewymagałotylkotruduumysłowegoczyfizycznego.Pierwsze
sztukistarożytninazywaliliberales,czyliwyzwolonelubwolne,drugiezaś–vulga-
res,czylipospolite;średniowieczedałotymostatnimnazwęsztuk„mechanicznych”.
Tedwarodzajesztukbyłynietylkooddzielone,aleteżzupełnieinaczejoceniane:
wolneuchodziłyzanieskończeniewyższeodpospolitych,mechanicznych.Bynaj-
