Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
I.Wychowanieestetyczne
DoniosłośćprzeżyciaestetycznegowkontakciezesztukąwyrażałPitagoras,
mówiąc,że
[...]życiejestjakigrzyska:jedniprzychodząnaniejakozapaśnicy,inni–żebyhan-
dlować,alenajlepsiprzychodząjakowidzowie(Tatarkiewicz,1988,s.362).
Arystotelespojmowałprzeżycieestetycznejakointensywnąprzyjemność,zawie-
szeniewoli;Platonstarałsięwskazaćkoniecznezdolnościumysłudotego,bybyć
zdolnymdopostrzeganiaidealnegopiękna;Plotyn,podejmująctenkierunek,do-
wodził,żewalorymoralneazwłaszczawzniosłyumysłsąwarunkiemdoznawania
piękna.
Św.Augustyn–filozofwczesnegośredniowiecza,zwróciłuwagęnabezpo-
średni–wrażeniowyskładnikprzeżyciaestetycznegoinajegokomponentinte-
lektualny–interpretację.Uważałbowiem,żeprzeżycieestetycznezależynietylko
odczynnikówzewnętrznych,lecztakżeodprzeżywającegoczłowieka.Tomasz
zAkwinuzaśwskazałnaobiektywnekryteriapięknaatymsamymiprzeżycia
estetycznego.Przypowieśćolwiemożnasparafrazowaćipowiedzieć,żeniedlate-
gocośjestpiękne,żemytosobieupodobaliśmy,aledlategoupodobaliśmytosobie,
bojestpiękne,bozapewniazgodnośćwrażeńzmysłowych.
Kolejnewiekipotwierdzaływażkośćprzeżyciaestetycznegopodczaskontak-
tudziełosztuki–widz.Zasadniczouzależnionebyłoodpięknaobiektywnego
iszczególnychcechumysłuludzkiego,którepozwalająjedostrzec.Miałocharak-
terintelektualny.Czynnikirracjonalnyprzeżyciaestetycznego„wykryto”dopie-
rowbaroku:L.Gravinokreśliłgojakostanupojenianapograniczuszaleństwa,
J.B.Dubos–jakonieszkodliwyibezpiecznyśrodek,byzająćumysłyludzi,bo
potrzebączłowieka,jednązwielu,jestta,żeby„miałzajętyumysł”.Nasileniezain-
teresowańprzeżyciemestetycznymprzyniósłXVIIIwiek,awrazznimpojawienie
sięnieznanejwcześniejkategoriismakurozumianejjakopodstawydowczuwania,
rozpoznawania,wyróżnianiapiękna.I.Kantzjawiskosmakupowiązałzpewną
kategoriąsądów,sądówestetycznych,niepoznawczychinielogicznych.Charakter
smakuwyznaczał,wedługI.Kanta,postawęestetyczną,tazaśstanowiłaprzykład
powiązaniasprzecznościpozornych:wywoływałająszczególnegorodzajusubiek-
tywnaazarazempowszechnakonieczność.Postawatamiałacharakterbezintere-
sownegoibezpojęciowegoupodobania.WnawiązaniudoI.KantaA.Schopen-
hauerwprowadziłideękontemplacji.
Człowiekdoznajetegoprzeżycia,gdyzająłpostawęwidza,gdy[...]opuszcza
zwykłą,praktycznąpostawęwobecrzeczy,przestajemyślećotym,dlaczegosąido
czegosłużą,askupiasięwyłącznienatym,comaprzedsobą;przestajewtedymy-
ślećabstrakcyjnie,całąsiłęumysłuwkładawoglądanierzeczy,zatapiasięwnich,
świadomośćswąwypełniatym,coogląda,comaprzedsobą,zapominaowłasnej
osobowości.Podmiotstajesięzwierciadłemprzedmiotu[...](tamże,s.376).
