Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
budzikoncepcjadiarchiiokreślającastosunkimiędzypaństwemiKościołem.
Naczympolegasenstejkoncepcji?Natym,żeopróczmiejscawKościele,okre-
ślonegoprzezkanony,patriarchazająłtakżemiejscewstrukturzepaństwowej:
równoległedomiejscaimperatora.PatriarchabyłprzedstawicielemKościoła
wpaństwie,stróżemortodoksji,nanimspoczywałobowiązekzachowywania
wpobożnościiwczystościpowierzonegomuludubożego.Zadaniemimperatora
byłozachowaniewiernościchrześcijańskiejortodoksji.Nietrzebadodawać,żeto
idyllicznezałożenierzadkoodpowiadałorzeczywistości.Zbytczęstoewangeliczna
maksymazostawałazniekształcona,aby–powtarzajączaSołowjowem–służyć
usprawiedliwieniuporządku,wedlektóregowszystkodajesięCezarowi,anic
Bogu.
PoupadkuBizancjumpaństwoMoskiewskiezostałojedynymniezależnym
państwemprawosławnym.WpoczątkachXVIwiekuFiloteusz,mnichzmona-
steruśw.EleazarawPskowie,dałszczególnieprzejrzystąformułęreligijnejmisji
PaństwaMoskiewskiego,tworząckoncepcjęMoskwyTrzeciegoRzymu.Niena-
leżyzapominać,żeteoriaMoskwyTrzeciegoRzymuzrodziłasięwśrodowisku
cerkiewnym,gdzieistniałosilneprzekonanie,iżKościółjakotakijestzawszebez
grzechu,anaukaKościołajestzawszeświętaibezskazy.
WhistoriizbawieniarzeczywistośćKościołaipaństwasąwewnętrzniepowią-
zane,niesąjednakzesobątożsame.ZjednejstronyformułaFiloteuszapodkreślała
trwałośćiświętośćKościoławzamęcietegoświata,zdrugiejprzemijalnośćbytów
państwowych–pierwszyidrugiRzymupadłyzpowoduherezji.Podkreślając
jednakwiernośćKościołaMoskiewskiegoortodoksji,mnichimplikowałrównież,
żePaństwoMoskiewskiebędzieistniećażdokońcaświata.
JużpierwszewcielenieΠideirzymskiej”–FiloteuszowakoncepcjaMoskwy
TrzeciegoRzymu–zawierawsobiedwiemożliwościinterpretacyjne:zjednej
strony,możnawniejwidziećpolitycznąteorięlegitymizującąwładzęksiążęcą,
zdrugiej,mistycznąteoriępowstałąwśrodowiskurosyjskiegokleru.
RuśMoskiewskazachowywaławciągudwustulatswegorozwojujedność
icałościowośćżyciakulturowego.Smutazademonstrowała,żeΠciszaispokój”
starejMoskwypozostaływprzeszłości.OkresmiędzySmutąipoczątkiemreform
Piotra,byłepokąsporów,brakuporozumieniaizgody,kryzysem,któryobjął
całośćstaroruskiegożycia.
PiotrIupodobniłRosjędoszeregupaństweuropejskich.Projektpaństwa
sekularnego,Πpołączeniedwóchgłóworła”iwprowadzeniejednościpolitycznej,
bezktórejanipaństwo,anirządniemogądobrzefunkcjonowaćzaowocowało
nietylkopokojempolitycznym,leczpodporządkowaniemKościołapaństwu,
podziałemirozbiciemsamegonarodu,napięciemmiedzyimperiumanarodem.
SprowadzenieKościoładoroliużytecznejΠreligiipaństwowej”zaowocowało
wwiekuXVIIIzjawiskiemΠreligiiserca”wwyższychwarstwach,kiedyczęsto,
wimięEwangelii,negowanowKościeleto,coumożliwiałomurealnąobecność
wżyciunarodu.
Trzeci_Rzym.indb10
2013-11-0721:15:28
