IBUK Libra

Prolog

leciwyprzedziłabrytyjską,ananajlepiejrozwiniętychpolach,takichjakprze-

mysłelektrycznyczychemiczny,rywalizowałanawetzamerykańską.Naprze-

łomiewiekówwNiemczechdominowaływartości,kulturaipostawyklasy

średniej.Nowoczesnasztukaikulturazaczynałydawaćosobieznaćwobra-

zachekspresjonistów,naprzykładMaxaBeckmannaiErnstaLudwigaKirch-

nera,sztukachFrankaWedekindaoraznowelachTomasaManna.

Oczywiście,RzeszaBismarckamiałaizłestrony.Naniektórychpolachary-

stokracjazachowałaswojeprzywileje,uprawnieniaparlamentunarodowego

byłyograniczone,awielcyprzemysłowcy,podobniejakichodpowiednicy

zUSA,żywiligłębokąwrogośćdozunionizowanejklasyrobotniczej.Prześla-

dowaniaBismarcka,najpierw,wlatach70.XIXwieku,wymierzonewkatoli-

ków,anastępnie,wkolejnejdekadzie,wraczkującąPartięSocjaldemokratycz-

ną,sprawiły,żeNiemcyprzywyklidomyśli,iżrządmożeokreślićcałągrupę

ludnościmianemuwrogówRzeszy”idrastycznieuszczuplićjejswobodyoby-

watelskie.Katolicyzareagowalipróbującbardziejzintegrowaćsięzsystemem

społecznymipolitycznym,socjaldemokracirygorystycznietrzymającsiępra-

waorazodrzucającideęgwałtownegooporuczygwałtownejrewolucji;obate

wzorcezachowańmiałyponownieobjawićsięwroku1933,zkatastrofalnym

skutkiem.Wlatach90.XIXw.pojawiłysiętakżeniewielkie,ekstremistyczne

ugrupowaniapolityczneiruchyargumentujące,żezjednoczeniowedziełoBi-

smarckajestniekompletne,gdyżmilionyetnicznychNiemcównadalżyjąpoza

Rzeszą,przedewszystkimwAustrii,alerównieżnawieluinnychterenachEu-

ropyWschodniej.Podczasgdyczęśćpolitykówzaczęładowodzić,żeNiemcy

potrzebująpotężnegozamorskiegoimperium,nawzórposiadanegoprzez

Brytyjczyków,innipoczęliodwoływaćsiędopoczuciaprzytłoczenianiższej

klasyśredniejprzezwielkibiznes,lękumałychsklepikarzyprzeddomamito-

warowymi,rozżaleniaurzędnikówpłcimęskiejwywołanegoprzezcorazczęst-

sząobecnośćżeńskichsekretarekwprzedsiębiorstwach,burżuazyjnegopo-

czuciazagubieniapozderzeniuzekspresjonizmemorazsztukąabstrakcyjną,

atakżezwielomainnymi,niepokojącymiskutkamipęduNiemieckuspołecz-

nej,kulturalnejigospodarczejnowoczesności.Dlatychgrupspołecznychmi-

kroskopijnamniejszośćniemieckichŻydów,ledwie1%ludności,któraodcza-

suwyzwoleniasięzciążącychjejprawnychograniczeńwXIXwiekuświęciła

nadzwyczajnesukcesywniemieckimspołeczeństwieorazkulturze,stałasię

łatwymcelem.DlaantysemitówŻydzibyliźródłemwszelkichproblemów.

Twierdzili,żeswobodyobywatelskieŻydówmuszązostaćograniczone,aich

aktywnośćekonomicznawziętawryzy.WkrótcepartietakiejakPartiaCen-

trumczyKonserwatyścizaczęłytracićgłosynarzeczowychantysemickich

ugrupowańpolitycznegomarginesu.Odpowiedziaływłączającdowłasnych

programówobietnicęzmniejszenia,jaktookreślano,przewrotnegowpływu

Żydównaniemieckiespołeczeństwoikulturę.Wtymsamymczasie,nazupeł-

nieinnymobszarzespołeczeństwa,darwiniścispołeczniorazeugenicyzaczęli

głosić,żerasaniemieckamusizostaćwzmocnionapoprzezodrzucenietrady-

Brak wyników