Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
I
TrzeciaRzeszaprzejęławładzęwpierwszejpołowie1933r.naruinachnie-
czech.Dolipcanaziścistworzylidosłowniewszystkiezasadniczeelementyre-
fortunnejRepublikiWeimarskiej,pierwszejpróbyzdemokracjąwNiem-
żimu,którymiałpanowaćwNiemczechdochwiliupadkuniemaldwanaście
latpóźniej,wmaju1945roku.Wyeliminowalijawnąopozycjęnawszystkich
szczeblach,stworzylipaństwojednopartyjneiuskoordynowali”wszystkienaj-
ważniejszeinstytucjeniemieckiegospołeczeństwazwyjątkiemarmiiiKościo-
łów.Wieluludzistarałosięwytłumaczyć,jakudałoimsięcałkowiciezapano-
waćnadniemieckąpolitykąispołeczeństwemztakąszybkością.Jednoztrady-
cyjnychobjaśnieńtegozagadnieniawskazujenadługofalowesłabościnie-
mieckiegocharakterunarodowego,którenastawiałygowrogododemokracji,
sprawiały,żemiałskłonnośćdopodążaniazabezwzględnymiprzywódcami
ibyłpodatnynaprzekazmilitarystóworazdemagogów.Leczspoglądającna
wiekXIX,trudnodostrzecdowodypotwierdzająceteprzymioty.Ruchylibe-
ralneidemokratycznewNiemczechwcaleniebyłysłabszeniżwinnychpań-
stwach.Przypuszczalniewiększeznaczeniemogłomiećwtymprzypadkusto-
sunkowopóźneustanowienieniemieckiegopaństwanarodowego.Poupadku
ŚwiętejRzeszyRzymskiejw1806r.,stworzonejprzezKarolaWielkiegotysiąc
latwcześniej–byłatosłynnaTysiącletniaRzesza,którąHitlerpragnąłnaślado-
wać–NiemcybyłyrozczłonkowaneażdoczasuwyreżyserowanychprzezBi-
smarckawojenzlat1864-1871,któredoprowadziłydosformowaniaczegoś,
copóźniejzostanienazwaneDrugąRzeszą,ImperiumNiemieckiegorządzo-
negoprzezcesarza.Nawielupłaszczyznachbyłotopaństwonowoczesne:po-
siadałoparlamentnarodowy,który,wprzeciwieństwiedonaprzykładjego
brytyjskiegoodpowiednika,byłwybieranyprzezwszystkichmężczyzn;fre-
kwencjawwyborachprzekraczała80%;apartiebyłyświetniezorganizowane
istanowiłyakceptowanączęśćsystemupolitycznego.Największaznichprzed
1914r.,PartiaSocjaldemokratyczna,miałaponadmilionczłonkówiopowia-
dałasięzademokracją,równością,emancypacjąkobietorazpołożeniemtamy
dyskryminacjiiuprzedzeniomrasowym,zantysemityzmemwłącznie.Nie-
mieckagospodarkabyłanajbardziejdynamicznanaświecie,naprzełomiestu-
