Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Wstęp
Bonnetatonicinnego,jakłańcuchbytów,które–owszem–postępująku
doskonałości(kuBogu),alejesttojedynieHstałyipowszechnyruchrazna
zawszeustanowionejhierarchii”64.Jednaktowłaśniewefrancuskimoświeceniu,
niezaśwniecopóźniejszym–mającymrównieżewolucjonistycznycharakter–
heglizmie,upatrujesięnarodzinnowoczesnejmyśliewolucjonistycznej,zktórą
polemizowałCyprianNorwid.
HJednolitośćuleganapoczątkuXIXwiekurozbiciuzpowoduwielkiego
przewrotuwzachodniejepisteme:odkrytowówczashistorycznośćwłaściwąnatu-
rze”65.ApostołemhistorycznościjestGeorgesCuvier.Jegoanatomiawprowadza
dwie–radykalnieodmienne–formyciągłości.Pierwszaznichprzypomina
drabinębytów–wszystko,cożyje,możnauszeregowaćwedługmalejącejzłożo-
nościfunkcji(niewidzialnafunkcjazastępujewidzialnepodobieństwo).Druga
natomiasttworzyHmikroserie”,ciągłościzwiązanezkonkretnyminarządami.
OstateczniepowstajeHprzestrzeńbezżadnejzasadniczejciągłości”.
Cuvier–mimożejegopoglądynaewolucjonizmwydająsiębardziejarcha-
iczneodzapatrywańErazmaDarwinaiLamarcka,którychewolucjonizmwisto-
ciejestpozorny,bowiemnależygowiązaćzklasycznymładem,ciągłością
iprogresywnągradacją–ostateczniekończyepokęhistoriinaturalnej.Francuski
anatomwprowadzaowąHradykalnąnieciągłość”doklasycznegohierarchizo-
waniastworzeń.JegoustaleniaumożliwiająHhistorięistotyżywej,jakąpóźniej
napiszeewolucjonizm”.Historycznośćstajesięfundamentemistnienianatury
ikażdegoorganizmu66.DopieroodCuvieranajistotniejszastajesięfunkcja,
czylito,coniewidzialne.WyłaniasięHżycie–to,cownimniedostrzegalne
iczystofunkcjonalne–ustanawiazewnętrznąmożliwośćklasyfikacji”.Zamiast
klasy(jednoznacznej,ostatecznej,unaoczniającejŁad)zaistniałamożliwość
zaklasyfikowania.Łańcuchbytówprzestajepowoliobowiązywać.Niemalwtym
samymmomencie,wktórymnascenęludzkiejmyśliwkraczatennowykon-
strukt–życie–pojawiasięrównieżnaukowyewolucjonizm.
Wświetletego,copowiedzieliśmy,możnaokreślićfunkcjonowanieteorii
ewolucjiprzedLamarckiemiDarwinemjakoswegorodzajuHideęnieświa-
domą”.FernandBraudelużywapojęciaHhistoriinieświadomej”67naokreślenie
pewnychtendencji,którewbliskiejperspektywiepozostająniezauważone.To
niewielkie,aczsystematyczneprzemiany,ujawniającesiędopiero,gdyprzyj-
64Tamże,s.142.Foucaultpisze:HTegotypusystem(ł)niejestzaczątkiemewolucjonizmu,
próbującympodważyćstarydogmatostałościgatunków;totaxinomia,nadodatekobejmująca
czas.Uogólnionaklasyfikacja”.Należyjednakdodać,żewprowadzenieczasudohistoriinaturalnej
jestistotnymkrokiemkunowoczesnejbiologii,coFoucaultwtymmiejscupomija.
65M.Foucault,Słowairzeczy…,dz.cyt.,s.330.
66Tamże,s.249-250.
67Por.F.Braudel,Historiainaukispołeczne:długietrwanie[w:]tegoż,Historiaitrwanie,
przeł.B.Geremek,Warszawa1999,s.67-69.
