Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Oniektórychswoistościachjęzykaprawnego
47
sięjawnie”możebyćodczytananaobawymienionesposoby,przyczymjako
przepisprawnyadekwatniemusibyćodczytanajakowypowiedźnormatywna,
anieopisowa.
Użycieczasownikówmodalnychwznaczeniutetycznym
Zcechąnormatywnościtekstówaktówprawnychwiążesięwsposóboczywi-
stykwestiaznaczeńwyrazówużywanychwtychtekstach.Dotyczytozwłasz-
czaczasownikówmodalnych,takichjak:musi,może,powinien.Czasowniki
tezjęzykowegopunktuwidzeniamająpokilkaznaczeń.Najbardziejpro-
blematycznywomawianymkontekściejestwyrazpowinien,którymaco
najmniejpięćznaczeń:
•Wznaczeniu(1)–prognostycznym–wyrażaczyjeśprzeświadczenie,
żezewzględunapewnąwiedzędotyczącąpowiązańmiędzypewnymi
faktami,jeżeliwystąpijedenznich,towystąpieniedrugiegobędzie
zgodnezoczekiwaniami.
•Wznaczeniu(2)–ocennym–użyciewyrazupowinienznaczy,żektoś
bezpośredniowyrażaaprobatę(czydezaprobatę)jakiegośstanurzeczy.
•Wznaczeniu(3)–normatywnym–użyciewyrazupowinienjestrów-
noznacznezwyrażeniem,przezktórewsposóbbezpośrednicośsię
komuśnakazuje(zakazuje).
•Wznaczeniu(4)–doradczym–wyrazpowinienjestrównoznaczny
ztakim,przezktórektośkomuśwsposóbbezpośredniradzi,bydla
osiągnięciaokreślonegoceluzachowałsięwokreślonysposób.
•Wznaczeniu(5)–opisowym–wyrazpowinieninformujeostanierze-
czypolegającymnatym,żekomuśjestnakazane,żektośprzeżywa
jakąśocenęczywreszcie,żekomuśsięcośdoradza[Zieliński2016,
147–154].
Użyciewakcienormatywnymwyrazupowinienwskazujenaobowiązek
określonegozachowaniasię,przyczymchodzituonakazdanegodziałania
czyteż–wsytuacjipoprzedzeniategoczasownikapartykułąnie–ozakaz
określonegodziałania.Innymisłowy,powinienwtekścieaktuprawnegozna-
czytyle,cojestzobowiązany(nakazujesięniech),aniedobrzebybyło,bytak
zrobił,aleniemaobowiązku.Choćwwypowiedziachpozatekstamiaktów
normatywnychużywasięwyrazupowinienraczejwodniesieniudowyrażenia
zalecenia,dobrejrady,niekiedyprzypuszczenia,adlawyrażenianormatyw-
ności–innegozwieloznacznychokreśleńmodalnych,amianowicie:musi,to
wjęzykuprawnymobaczasowniki(zarównopowinien,jakimusi)odnoszą
