Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Rozdziałpierwszy
Literatnatomiastnaogółpośredniostawałsięjedyniekomentatorem
życiaspołecznego.Intelektualista—prowadzącydziałalnośćedukacyjno-
-wychowawcząwwieluwypadkachzakładałwłasnąszkołę,wokółktórej
koncentrowałasięzwykle(wzależnościodzdobytegoautorytetu)liczna
grupawychowanków,spośródktórychrekrutowalisięfilozofowie,retorzy,
prawnicyczyliteraci.Resztafilozofówiretorów,takichjakSokrates,Demo-
stenes,Izokrates,wefekcienauczania,odpowiedniegodoboruwychowan-
kówzaangażowanabyłajedyniepośredniowżyciepolityczne.Dostosun-
koworzadkichprzypadkównależyzaliczyćprezentowaniepostawynegacji
pożytkubezpośredniegozeswejdziałalnościipoświęceniesiębadaniom
filozoficznymdlanichsamych3.
Podobnyobrazintelektualistyrysujesięwspołecznościachrzym-
skich,kiedytowokresierepublikiarystokraci(zuwaginaswojąpozycję
majątkową)zaangażowanibylibardziejniżpozostałaczęśćspołeczeństwa
wsprawyspołeczne,gospodarcze,religijneioczywiściepolityczneoraz
wojskowe.Tooninajwcześniejodczuwalipotrzebępodbudowaniaswej
działalnościelementemintelektualnym.Przywódcypolityczniczywojskowi
staralisiębyćdoskonałymiretoramiiprawnikami,abymóclepiejmani-
pulowaćspołeczeństwem.Umiejętnośćskupienianasobieuwagi,przema-
wiania(odpowiednieoperowaniegłosem—modulacja)toniezbędneele-
mentysocjotechnikiwykorzystywanewtrakcietoczącychsiępolitycznych
debat.Wokresiecesarstwanadalwiększośćintelektualistówrzymskichbyła
zaangażowanapolitycznie,naczelezSeneką,któryzaswojezaangażowanie
politycznezapłaciłżyciem4.
Wyjątkowoludziebędącyuwładzy,nawetcesarzełączyliswądomina-
cjęwspołeczeństwiezwątkiemintelektualnym.Postawyfilozoficznelub
imbardzobliskiereprezentowalimiędzyinnymicesarze:Hadrian,Marek
AureliuszczyJulianApostata(możemytumówićonowymtypiewładcy).
Opieralisięoninagroniezaufanychibliskichprzyjaciół,intelektuali-
Przeł.A.Konarek.Warszawa:PaństwowyInstytutWydawniczy,1978,s.58—66,pas-
sim;J.Gajda:Sofści.Warszawa:WiedzaPowszechna,1989;G.Reale:Historiaflozofi
starożytnej.T.2.Przeł.E.I.Zieliński.Lublin:WydawnictwoKatolickiegoUniwersytetu
Lubelskiego,1996,passim.
3DiogeneszaczepionyprzezAleksandraWielkiegopoprosiłgo,byniezasłaniałmu
słońca,chcącznimrozmawiać.Zob.G.A.Kennedy:ANewHistoryofClassicalRheto-
ric.Princeton:PrincetonUniversityPress,1994,s.43—49;G.Reale:Historiaflozofi
starożytnej.T.3.Przeł.E.I.Zieliński.Lublin:WydawnictwoKatolickiegoUniwersytetu
Lubelskiego,1999,s.41—55.
4Zob.P.Grimal:Seneka.Przeł.J.R.Kaczyński.Warszawa:PaństwowyInstytut
Wydawniczy,1994,s.33—152.Przeglądpostawreprezentującychpolitycznezaangażo-
wanielubdystansdopolitykizob.K.Kumaniecki:HistoriakulturystarożytnejGrecji
iRzymu.Warszawa:PaństwoweWydawnictwoNaukowe,1977(Grecy,s.14—296;Rzy-
mianie,s.297—548).
