Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Istotaispecyfikaupadaniapaństwa
19
bardzoelastyczne.6Wtokuprocesuhistorycznegotechnikisprawowaniawładzy
imperialnejdoskonaliłysię,pozwalającnabudowęwiększychitrwalszychkon-
strukcji,cojednakfinalnienieuodparniałoichnarozpad.Wepoceśredniowiecza,
odchodzącodmyśliwłaściwejstarożytnemuświatu,wprowadzonotakżepojęcie
państwajakokraju(terra),akcentującewagęczynnikaterytorialnegowdominu-
jącejwówczasdoktryniepatrymonialnej.7Pierwotnakonotacjałacińskiegosta-
tuszprawnympołożeniemokreślonychosóbzostałatakżewtedyzdominowana
przezkontekstznaczeniowyogólnegoporządkuprawnegoorazaparatusłużącego
dojegoegzekwowania.Dodalszegospopularyzowaniaterminunpaństwo”doszło
wXVIw.Państwarozwijałysięwszybkimtempie,tworzącśrodowiskoprzyja-
znerozwojowispołeczno-gospodarczemu,costanowiłozachętędoorganizowania
sięwewnątrznich.DokońcaXIXw.praktyczniecałazamieszkałaczęśćkuli
ziemskiejznalazłasiępodwpływempaństw.
Spośróddwóchdominującychpodejśćwwyjaśnianiupoczątkówinstytucji
państwnowoczesnych,pierwsze(podejściehistoryczne)wiążeichgenezęzestop-
niowącentralizacjąwładzywśredniowiecznejEuropie.Strukturapanowaniabyła
wtedyrozproszonaidualistyczna:zpapieżemnaczelehierarchiikościelnejoraz
supremacjąpolitycznącesarza.Państwabyłycoprawdaelementemtejstruktury,
lecznieprzejawiałycechsuwerennościczyteżniezależnościpolitycznejwich
współczesnymrozumieniu.ÓwczesnaEuropaprzypominałabardziejrodzajchrze-
ścijańskiegoimperiumniżsystempaństw.Ewolucjakuznanemunamobecnie
państwunarodowemu(nation-state)polegałanazastąpieniuwielopoziomowych
iprzecinającychsięukładówprzynależnościjednąinstytucjąsuwerennejwładzy
zwierzchniejwdrodze,popierwsze,praktycznegouniezależnieniasiękróla(uoso-
bieniapaństwa)odPapiestwaiCesarstwa.Podrugie,podporządkowaniasobie
(suwerenność)niższychszczeblihierarchii(m.in.panówfeudalnych),coteżda-
wałomumonopolprowadzeniawojny.8Upodstawfunkcjonowaniapaństwajako
jednostkiterytorialnejległysymboliczneustaleniatraktatuwestfalskiegoz1648r.
EuropaprzestaławówczasfunkcjonowaćjakoRespublicaChristiana,przyjmując
postaćspołecznościświeckichpaństw,opierającychrelacjewzajemnenanormach
prawamiędzynarodowegoimechanizmierównowagisił.9Wtympaństwocen-
trycznymsystemiemiędzynarodowympaństwonarodowestałosięgłównąformą
organizacjiterytorialnej,przewidzianądorozwiązywaniaproblemówspołecznych,
6Ibid.,s.231–245.
7Por.M.Chmaj,M.Żmigrodzki,Wprowadzeniedoteoriipolityki,Lublin1999,s.157.
8R.Jackson,G.Sørensen,IntroductiontoInternationalRelations,3rdedition,NewYork
2007,s.11–13.
9Zob.np.M.Pietraś,Hybrydowośćpóźnowestfalskiegoładumiędzynarodowego,[w:]Późno-
westfalskiładmiędzynarodowy,red.M.Pietraś,K.Marzęda,Lublin2008,s.57–60.
