Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.2.Powstanieirozwójmiast
29
onaż250tys.mieszkańców,Londynzaś,głównemiastoAnglii,zamieszkiwałowów-
czastylko40tys.osób.
Dużezmianyweuropejskimurbanizmieprzyniosływielkieodkryciageograficzne
XViXVIw.,awrazznimipodbojekolonialne,któremiałyogromnywpływnahierar-
chięmiastEuropy.Wzrosłarolaportówatlantyckich,uczestniczącychwhandluzamor-
skim–Londynu,Sewilli,Lizbony,Bordeaux,Hawru.Znaczniepogorszyłasięnato-
miastkondycjamiastusytuowanychdalekoodnowychszlakówmorskich,m.in.miast
leżącychwbasenieMorzaŚródziemnegolubmiastGermanii,któreponowniezaczęły
sięrozwijaćdopierowepocekapitalistycznej.
Kolejnyetaprozwojumiastnanaszymkontynenciewiążesięzrozszerzaniemryn-
kówsurowcowychirynkuzbytuwcałejEuropiewXVIiXVIIw.Stymulowałotoroz-
wójprzemysłumaszynowego,mechanicznego,coprzyczyniłosięzkoleidokoncentra-
cjiludnościwmiastach.SzczególniebyłotowidocznewAnglii,gdzieszybciejniż
winnychkrajachpowstałyzalążkikapitalizmu.Anglię(któraod1707r.stałasięregio-
nemZjednoczonegoKrólestwaWielkiejBrytanii)w1800r.zamieszkiwało30–40%
ludnościmiejskiej.Londyn,uczestniczącywhandluświatowymikrajowym,wyprze-
dziłliczebnieParyż(600tys.osób)istałsię,zliczbąludnościok.1mlnpierwszym
miastemEuropy.PozatymwyodrębniłysięstoliceAustriiiPrus–Wiedeń(250tys.
mieszkańców)iBerlin(170tys.osób),anapółnocnymskrajuEuropydominowały
AmsterdamiHamburg(VitverI.A.,1963).
PodkoniecXVIIIw.iwXIXw.zaczęłasięrewolucjaprzemysłowa,którawspo-
sóbspektakularnydoprowadziładoniespotykanegodotejporyrozwojumiast,
nastąpiłogwałtowneprzenoszeniesięludzidowielkichskupisk,którychzagęszczenie
stalewzrastało.PrzemysłtekstylnyożywiłnietylkocałąAnglię,aleiEuropę.Któżnie
znadziśpierwszegofabrycznegoregionuświata,hrabstwaLancashire,zjegomiastem
Lancasterdostarczającegowtymczasienarynkiświatoweznacznejczęściprodukowa-
nychwówczastkaninbawełnianych.Wokółtegomiastazaczęłasiękształtowaćpierw-
sza„tekstylna”konurbacjaświata.RozwijasięrównieżLiverpooliManchester,liczące
łącznie700tys.osób.
WWielkiejBrytaniido1900r.miejskasiećosadniczabyłajużuformowana,aod-
setekludnościmieszkającejwmiastachwynosił77%wAngliiiWalii(w1951r.–
80,7%),74%wSzkocjii43%wIrlandiiPółnocnej.NaobszarzeEuropykontynental-
nejukształtowałsiębinarnyukładBelgia–pozostałaczęśćNiderlandówowysokim
rozwojugospodarczymzliczniepowstającymimiastami.Eksploatacjalicznychkolonii
belgijskichiholenderskichprzyczyniłasiędotego,żewłaśniewBelgiiiHolandiipo-
wstałypierwszeliniekolejoweigęstasiećkanałów,dziękiktórymrozwożonotowary
pocałymkrajuiwzdłużktórychpowstawałymiasta.
WpierwszejpołowieXIXw.wrozdrobnionejGermaniiludnośćmiaststanowiła
tylko20%(wAngliiwtymczasiebyłoponad50%).Berlinbył6-krotniemniejszyod
Londynu.Jednakżewlatach50.XIXw.gospodarkaniemieckaożywiłasię,utworzył
sięogólnoniemieckirynek,zbudowanoliczneliniekolejowe,wzdłużktórychpowsta-
wałymiasta.ZjednoczenieNiemiecw1871r.ożywiłogospodarkękrajuiprzyczyniło
siędoszybkiegorozwojumiast.LudnośćBerlinaw1890r.wynosiłaok.2mln,aHam-
