Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Konkurującekoncepcjenarodutrójjedynegoarosyjskiprojektnarodupolskiego
granicadministracyjnychipolitycznychorazprzezniestwarzanych.Jedno-
cześnieprojektytożsamościowesątworamipolitycznymi.Wdalszejczęści
opisujęszczegółowomechanizmykonstruowaniarozmaitychwspólnotnaro-
dowychiomawiamnaichtleprzypadekpolskości.Jesttozadaniespołecznie
istotne,ponieważzawartośćpodręcznikówdonauczaniahistorii-zarówno
wczasachPRL,jakiobecnie-narzucasztuczniepewiensposóbmyślenia
opolskości.Dominujewnichnarracjautwierdzającawpolskimspołeczeń-
stwieprzekonanie,żetożsamośćwspółczesnychPolakówstanowiniezmie-
nionąkontynuacjęfigurytożsamościowejzXVIIIstulecia.Niedokonujesię
wnichrefleksjinadzmianamielementówwyznaczającychtożsamośćnaro-
dowąiichskutkami.Narzucająonespójnąilinearnąopowieśćopolskości
jakoodwiecznejskamielinie.Dojmującedlapolskiegoczytelnikamożebyć
to,żeiKrólestwoKongresowe,ikresoweZiemieZabrane,utożsamianedziś
zKresamiWschodnimi,zostałyniemalodpodstawzaprojektowaneprzez
RosjanwXIXw.,anastępniewgotowejformienudostępnione”ponownie
Polakom.WrosyjskimprojekcienarodowościowymPolacyzostalizamknięci
wniewielkimquasi-państwie,któregogranicewyznaczylim.in.rosyjscyetno-
grafowiewspólnieznieświadomymiwszystkichimplikacjitegofaktupolski-
mietnografami,wistociewyświadczającymikolejnympokoleniomPolaków
niedźwiedziąprzysługę.Równieżwybitnypolskietnograf,OskarKolberg,ma
znacznenosiągnięcia”natympolu(Głębocki2006,s.186-244).NaKresach
zaś,wciągukilkudziesięciulatkolejnychreformgenerałaBibikowa8,stworzo-
nonowąmapęetnicznąispołeczną,któraostatecznierozerwałapolsko-ruską
szlacheckąwspólnotęobywatelską.NajejruinachPolacyzostalizmuszenido
przyjęciadwóchformswojejobecnościbądźnieobecności.
Pierwsząznichbyłarosyjskanoferta”skierowanadowszystkichtychPo-
laków,którzymimoreformutrzymalistanposiadaniainieuleglipełnejde-
klasacji,zachowująctymsamympoczuciepolskiejtożsamości.Tożsamośćta
jednak,wmyślprojekturosyjskiego,wchodziłanaścieżkęprzyspieszonego
porzucaniaponadnarodowejformułyklasowej(stanrycerski=polskinaród
obywatelski)narzeczznaczniewęższejtożsamościetnicznej.Opisanazmiana
pociągałazasobąprzyrostliczbyantagonizmówzestronylokalnejspołecz-
nościruskiej,spowodowanychwzrostempoczuciaalienacji.Jednocześniebo-
wiemrewersemtegoprojektubyłorozbudzanieideimałoruskiejwśródau-
tochtonicznejludnościruskiej(ukraińskiej)wcelupolaryzacjispołeczeństwa
8Dziewiętnastowiecznareformaspołeczno-gospodarczakijowskiegogubernatorawoj-
skowegogenerałalejtnantaDymitraGawryłowiczaBibikowapolegałanatym,żesetkitysięcy
przedstawicielizbiedniałejpolskiejszlachtyzmuszonezostałydoweryfikacjiswojejpolskości,
aniemogącjejwniezbitysposóbudokumentować(przezprzeprowadzeniewywoduszlachec-
twa),byływkonsekwencjiobracanewstanchłopski.Tozkoleiautomatycznierozpoczynało
procesichdepolonizacji.TemattenomawiamwrozdzialenKresyiOkrainy-pożądanetery-
toria”.
25
