Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Meandrydemokracjiwczasieiprzestrzeni
15
Niemaprawdziwejwolnościwpaństwie,wktórymludobciążonyjestprzesąda-
mi,zabobonem,jestnietolerancyjny,źlenastawionywobecludziinaczejmyślących
czywierzących.Wolnościrepublikańskieobejmujątakżestanumysłowyiduchowy
narodu.
Wszyscyobywatelepowinnirozumieć,zjakichźródełbierzesięichwolność,
przyczymmniejistotnejest,czyobywatelerozumiejądobrze,czyźleważnejest,że
wogólerozumieją.Wdespotyzmienatomiastobojętnejest,czyobywatelerozumieją
dobrze,czyźleniebezpiecznyjestsamfaktrozumowaniabezpośredniozagrażający
zasadzietegorodzajurządu.
Czymjestwolność?
n[ł]wolnośćpolitycznaniepoleganatym,abyrobićto,cosięchce.Wpań-
stwie,toznaczywspołeczności,wktórejsąprawa,wolnośćmożepolegaćjedy-
nienatym,abymócczynićto,czegosiępowinnochcieć,aniebyćzmuszonym
czynićtego,czegosięniepowinnochcieć”(Montesquien,1957).
Jesttojednaznajbardziejpodstawowychtezdoktrynypolityczno-prawnejtego
myśliciela.Wolnośćdlaniegojestuzależnionaodsytuacjispołeczno-politycznejiod
realnychmożliwościrozwoju.Wolnośćjestwiększalubmniejszazależnieodstopnia
swobody,jakąludziemająwwyrażaniuswoichmyśli.Jesttowolnośćsumieniaiwy-
borumoralnego,wolnośćzwiązanazbezpieczeństwemosobistyminienaruszalnością
własności.Wszystkotoskładasięnapojęciewolności.
Państwowolnościtotakie,którenieingerujewżycieintelektualne,gospodarcze
iosobistesprawyobywateli.Nieangażujesięwkonfliktypowstającemiędzyobywa-
telami,wraziepotrzebyograniczaswójudziałjedyniedorozstrzyganiaosłuszności
prawnychroszczeńposzczególnychstron.Wewszelkichinnychdziedzinachzachowuje
najdalejposuniętyumiar.TakieujęciewolnościprowadziMonteskiuszadokoncepcji
systemupaństwowegoopartegonanpodzialewładz”.Twierdzi,żedobrzerządzonepań-
stwopowinnomiećtrzyrodzajewładzy:ustawodawczą,wykonawcząisądowniczą.
Dlaczegowładzemusząbyćrozdzielone?Ponieważn[ł]wiekuistedoświadcze-
nieuczy,iżwszelkiczłowiek,któryposiadawładzę,skłonnyjestjejnadużywać;posu-
wasiętakdaleko,ażnapotkagranice”(Montesquien,1957).
Najlepszym,najpewniejszymsposobemzakreśleniatychgranicjestpodziałiokre-
śleniekompetencjiorganówpaństwowych.Ajeśliniemategopodziału?Otoodpo-
wiedźMonteskiusza:nKiedywjednejitejsamejosobielubwjednymitymsamym
cielewładzaprawodawczazespolonajestzwykonawczą,niemawolności;ponieważ
możnasięlękać,abytensammonarchaalbotensamsenatniestanowiłtyrańskich
praw,którebędzietyrańskowykonywał.
Niemarównieżwolności,jeśliwładzasądowaniejestoddzielonaodprawodaw-
czejiwykonawczej.Gdybybyłapołączonazwładząprawodawczą,władzanadży-
ciemiwolnościąobywatelibyłabydowolną;sędzia,bowiembyłbyprawodawcą.Gdy-
bybyłapołączonazwładząwykonawczą,sędziamógłbymiećsiłęciemiężyciela.
Wszystkobyłobystracone,gdybyjedenitensamczłowieklubjednoitosamo
ciałomożnychalboszlachty,alboludusprawowałoowetrzywładze:tworzeniepraw,
wykonywaniepublicznychpostanowieńorazsądzeniezbrodnilubsporówmiędzy
jednostkami”(Montesquien,1957).
