Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Karapozbawieniawolności,azcałąpewnościąprzymuspoddaniasięod-
działywaniomresocjalizacyjnymnaruszaautonomięjednostki,alejakwidać
naprzykładzieniemieckim,francuskimczyangielskim,niedlawszystkich
jesttotożsameznaruszaniemgodnościczłowieka.Jakzauważawswojej
ostatniejksiążceS.Conly,nwrzeczywistościautonomianiejestażtakwarto-
ściowa,jestniewystarczającowartościowa,żebyzrównoważyćto,cotracimy,
pozostawiającludziswoimwłasnymautonomicznymwyborom.[…]Oso-
bymówiące,żepowinniśmyszanowaćautonomię,pozwalającludziomna
nieodwracalnekrzywdzeniesiebie,nieokazują,moimzdaniem,takdużego
szacunkudlaludzkichwartości,jaktwierdzą.Powszechneuzasadnieniedla
pozwolenialudziomdokonywaniazłychwyborówjesttakie,żeautonomia
wymagatego,abyludziecierpielizpowoduskutkówwłasnychdziałań,na
dobreizłe,aletutajszacunekstajesięuzasadnieniemdlaokrucieństwa”
33
.
Choćmożnaniezgadzaćsięzwielomatwierdzeniamigłoszonymiprzez
S.Conly,niedasięzaprzeczyćstawianejprzezniątezie,żehomosapiensnie
zawszejesthomooeconomicus,niezawszedziałamyracjonalnie,zgodnieznaj-
lepiejdlanasrozumianyminteresem.Niejestwięctak,żejakieśzewnętrzne
siły,jakiśspołecznyczybiologicznydeterminizmkierujenaszymidecyzjami.
Mowaraczejoświadomym,wolnymodprzymusudziałaniu,tyletylko,że
niezawszeracjonalnym.nPrawdajesttaka,żenierozumujemyzbytdobrze
iwwieluprzypadkachniemażadnegouzasadnieniadlapozostawienianas
samymsobiewzmaganiachzwłasnymbrakiemumiejętnościiwponiesieniu
konsekwencji”
34
.Dorobeknaukspołecznych,zwłaszczapsychologii,pozwala
spojrzećnanaszezachowaniezszerszejperspektywy,ajednocześniepodwa-
żyćpoglądojegoracjonalności.Wieledecyzji,działań,którychkonsekwencje
sąniejednokrotniegłębokoszkodliwe,obarczonychjestbłędamiwmyśleniu,
deficytamipoznawczymi.Jakzatemzauważacytowanaautorka,podstawa
poszanowaniaautonomiijestchwiejna(shaky).
Jakpokazujedoświadczenie,samoinformowanieobłędachniejestnajlep-
szymsposobemratowaniaprzedskutkamiichpopełnienia.Dotyczytorównież
osóbpozbawionychwolnościbynajmniejniedlatego,żesąwjakiśwyjątkowy
sposóbobciążonebłędnymmyśleniem.Tedeficytypoznawczesąogólnoludz-
kimzjawiskiem,niezaśdziwnąwłasnościąwybranychkategoriiludzi.
Naoweskłonnościdopopełnianiabłędów,podejmowaniazłych(kosz-
townych)decyzji,zwróciliuwagęjużwlatachsiedemdziesiątychXXwieku
A.TverskyiD.Kahnemanwswoimopracowaniupoświęconympodejmowaniu
decyzjiwwarunkachniepewności35.Zidentyfikowalioniwielebłędówwro-
33S.Conly,AgainstAutonomy:JustifyingCoercivePaternalism,NewYork2013,s.1.
34Ibidem,s.1,127.
35A.Tversky,D.Kahneman,JudgmentUnderUncertainty:HeuristicsandBiases,nScience”
1974,vol.185(4157),s.1124–1131.
17
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
