Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BogdanBurliga
(UniwersytetGdański)
nWolniidlategozuchwali”:uprzedzeniawobecludzimorza
wświadectwachgreckichepokiklasycznej
WVIIIksiędzeswejWojnypeloponeskiejhisto-
rykgreckiTukidydeszAtenopisałpewien
wnikliwychmyślicielipolitycznychantyku3,brzmi
dzisiajjakuogólnienieizapewnetaksamobrzmiała
drobnyepizod-bulwersującąawanturępomiędzy
wchwili,kiedyzostałanapisana.Pozostajejednak
marynarzamizSyrakuziTuriojaichspartańskim
wielcecharakterystyczna,gdyżwpisujesięwsze-
dowódcąAstiochosem1.Poszłooniewypłaconyżołd.
regpodobnychwtoniewypowiedziwspółczesnych
Marynarzezażądalioddowódcyzaległychpieniędzy,
historykowiintelektualistów.Wwypowiedziachtych
tenudzieliłimostrejreprymendy,cozkoleisprowo-
(najwięcejzachowanychźródełdotyczyflotyimary-
kowałotłumdolinczunadowódcy.Dosamosądu
narzysłużącychwnajpotężniejszejwówczasflo-
niedoszło,boAstiochosuratowałżycie,kryjącsię
cie-ateńskiej)4zgodniepotępianośrodowiskoludzi
przyołtarzugwarantującymazyl.Toprzytejwłaśnie
morza.Pogardliwe,niechętneiwrogiereakcjewielu
okazjihistorykateńskiwyraziłwielcenegatywnysąd
pisarzynafakt,iżwpaństwowejmarynarceAtensłu-
oludziachsłużącychweflocie:ponieważmaryna-
żylizawynagrodzeniemprzeważnieubodzyobywa-
rzejakowolniobywatele,częstodziałającywtłumie
tele5,jestcechącharakterystycznąV-iIV-wiecznego
(ἐλεύθεροιἦσIντὸπλῆθοςοἱνIῦτIι),skłonnibyli,
znaturyniejako,dojaknajbardziejzuchwałych
3
Wystarczytylkoprzypomnieć,żepoglądyTukidydesamia-
postępków-rebeliiczybuntu(τοσούτῳKIIθρIσύτIτI
łyprzemożnywpływnapolitycznąfilozofięMachiavellegoiHob-
προσπεσόντες)2.
besa,zob.R.Turasiewicz,Wstęp[w:]Tukidydes,Wojnapeloponeska,
Tabardzoosobistauwagaczłowieka,którynale-
tłum.K.Kumaniecki,Wrocław1991,s.XCVII.Pochwałygenial-
żałdonajinteligentniejszychhistorykówstarożyt-
negoAteńczykanieoznaczają-znaturyprzecieżniemogą-żenie
ności,alesłusznieuchodzizajednegoznajbardziej
miałuprzedzeńisympatii,zob.K.Raaflaub,ContemporaryPercep-
tionsofDemocracyinFifh-CenturyAthens[w:]AspectsofAthenian
Democracy,ed.J.R.Fears,Copenhagen1990,s.54-60.
4
ArystoteleswtraktacieUstrójpolitycznyAten,r.24.3
1
Dziękujędr.JakubowiFilonikowizUniwersytetuWarszaw-
[w:]idem,Dzieławszystkie,t.6,tłum.L.PiotrowiczWarszawa2001
skiegozacennąpomociuwagidowstępnejwersjitegoartykułu.
[dalejArystoteles,Resp.Ath.]pisze,żew431r.Ateńczycymieli
Tukidydes,Wojnapeloponeska,tłum.K.Kumaniecki,Wroc-
naokrętach2000ludzi,wydajesię,żejesttojednakliczbazaniżona.
ław1991[dalejTukidydes]8.84.2.WalczącazAtenamiSparta
Jużwroku480,podSalaminą,flotaateńskaliczyła180okrętów.
zatrudniaławswejflocieobcychwioślarzy,zob.S.Hornblower,
5
Wśródspecjalistówtrwadodziśspór,jakprzedstawiałsię
Sticks,StonesandSpartans:TeSociologyofSpartanViolence
składzałógtrier,tj.ilubyłoobywateli,ilurekrutowanonajem-
[w:]WarandViolenceinAncientGreece,ed.H.vanWees,London
ników(powyższyprzypadekSyrakuzańczykówiTuryjczyków
2000,s.57-82;idem,ACommentaryonTucydidesIII,Oxford
nasłużbieokrętowejuSpartan;zob.takżeTukidydes,1.123.1i1.
2008,s.991-994.
143.1),iluwolnychobcokrajowców,tzw.metojków(zob.Tuki-
2
PodobnieświadectwozostawiłArystofaneswsztuce
dydes,7.63.3-4),wreszciejakąliczbęniewolników.Pomijając
Żaby,1071-1076[w:]idem,Komedie,t.2,tłum.J.Ławińska-
okoliczność,żebraktutajjednoznacznychdanych,nawetpewniej-
-Tyszkowska,Warszawa2003,zob.B.S.Strauss,Perspectivesonthe
szeinformacjeniemiałybywpływunatezęniniejszegoartykułu.
DeathofFifh-CenturyAthenianSeamen[w:]WarandViolence…,
Faktemjestbowiem,iżznacznaczęśćuboższychobywateli(klasy-
s.261-283;K.A.Raaflaub,Democracy,Power,andImperialism
fikowanojąjakotetów-θῆτες,zob.Tukidydes,3.16.1)znajdo-
inFifh-CenturyAthens[w:]AthenianPoliticalToughtandthe
wałazatrudnienieweflocieipobierałazatowynagrodzenie.Kon-
ReconstructionofAmericanDemocracy,ed.J.P.Euben,J.R.Wal-
serwatywnikrytycymielionichzdanierówniepogardliwejak
lach,J.Ober,Ithaca-London1994,s.103-146.
ocudzoziemskichnajemnikach,niemówiąconiewolnikach(tych
8
