Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wspomnianymTukidydesem(8.72.2)świadectwo
ateńskich19,któryjednakżedodawałsarkastycznie
najbardziejwymowneinegatywneopospólstwie,
icynicznie,żeskoropospólstwotworzyzałogiokrę-
czyteżraczejohołocieimotłochuzwiązanymzflotą
tówiprzysparzamiastupotęgiwstopniuwiększym
(gr.νIυτιKὸςὄχλος,nautikosochlos)15,pozostawiłnie
niżhopliciiludzieszlachetniejsi,jestrzeczązewszech
ktoinnyjaksamfilozofPlaton16.Rzeczjasna,nie
miarsłuszną,abykorzystałozprawobywatelskich20.
tylkoon.Nieinaczejsądzilibowiemkomediopisarz
Sądytedzisiajsąinterpretowanejakowyrazbardzo
Arystofanes17iutalentowanydramaturgEurypides
silnychuprzedzeń21.Jeszczenietakdawno,zgodnie
wsztuceHekabe18;równieżpodobniewielkimówca
zwytycznyminnauk”marksistowskich,wielubadaczy
IzokratesiwspomnianyStagiryta.Jeszczewcześniej,
widziałownichprzejawwalkiklasowej,wktórejświa-
bopodkoniecVw.,takiegosamegozdaniabyłanoni-
domośćpolitycznanmas”zderzyłasięznreakcyjną”
mowyświadekpolitycznejroliiznaczeniamarynarzy
iwstecznąpostawąnwarstwposiadających”
.Tensche-
matwomawianymprzypadkuwydajesięjednakszcze-
gólnienietrafny,główniezewzględunafakt,żespora
współczesnyceniszczytny(aczprzeważnieniecoabstrakcyjny
iprzeztowyidealizowany)darwolności,toświadectwoantyczne
częśćelityspołecznej(owychwarstwnuprzywilejowa-
nych”)samabyłarównieżzaangażowanaweflocie,już
pozostajebezcenne.Dajebowiemmniejegzaltowane,zatobar-
topełniącobowiązkidowódcówtrier(strategów)22,
dziejnżyciowe”wyobrażenie,jakwidziałtęwolnośćobywatel
jużodbywającsłużbęnapokładziejakociężkozbrojni
omentalnościkonserwatywnej.Informacjitegotypuniemożemy
żołnierze(hoplici)23.
zatemodrzucaćtylkodlatego,żesąonensubiektywne”
,wąskie
istronnicze,gdyżchodzitu-takjakwprzypadkuomawianym
*
napoczątkuartykułu-ogłosobserwatora,dobrzeznającegorea-
liadniacodziennego.Wniosekpłynącyztegojestoczywisty,ale
Taostatniawzmianka,ohoplitach,jestwtymkon-
wartmimowszystkoprzypomnienia-doświadczenieuczestnika
tekścieotyleistotna,żewskazujenabardzointeresu-
zregułybywaodmienneodspojrzeniaanalitykaczyteoretyka.
Naturalniedodaćnależy,żetakierozumieniedemokracji-subiek-
jącytropwposzukiwaniachźródełarystokratycznej
tywneipełneuprzedzeń-niebyłopowszechniepodzielaneprzez
wszystkichcodowyjątkureprezentantówateńskiejelity,nacozda-
19
PodobnieuważałArystoteleswUstrojupolitycznymAten,
jesięwskazywaćpostawawieluarystokratycznychprzywódców,
27.1-2;zob.K.A.Raaflaub,Democracy,Power,andImperia-
wtymsławnychstrategów-Temistoklesa,Kimona,Peryklesa
lism…,s.138-139;J.K.Davies,DemokracjawGrecjiklasycznej,
(zob.jednakprzypis48).
tłum.G.Muszyński,Warszawa2003,s.129.
15
TerminutegoużyłteżdwarazyArystoteleswPolityce,
20
TakzwanyPseudo-Ksenofont,Resp.Ath.,1.2;1.6;
1291b,1304a;zob.B.S.Strauss,TeAthenianTrireme,School
zob.R.Meiggs,TeAthenianEmpire,Oxford1972,s.441.
ofDemocracy[w:]Demokratia.AConversationonDemocracies,
21
SzczególnieM.Amit,AthensandtheSea.AStudyin
AncientandModern,eds.J.Ober,Ch.HedrickJr.,Princeton1996,
AthenianSea-Power,Bruxelles1965,s.58-59.
s.313-325;H.vanWees,WarandSociety[w:]TeCambridge
22
WAtenachdowódcę(tj.wdzisiejszejterminologiinau-
HistoryofGreekandRomanWarfare,vol.1,eds.P.Sabin,H.van
tologicznej-kapitana)trierywyznaczałopaństwo.Jegozadaniem
Wees,M.Whitby,Cambridge2007,s.296.Natemattegookreś-
(określanojejakotrierarchia,por.Hansen,Demokracja…,s.377)
leniazob.N.K.Rauh,M.J.Dillon,T.DavinaMcClain,Ochlos
byłoutrzymanieokrętuwgotowościbojowejprzezrok.Dotyczy-
Nautikos:LeisureCultureandUnderclassDiscontentintheRoman
łotorównieżutrzymania200-osobowejzałogi.
MaritimeWorld[w:]TeMaritimeWorldofAncientRome,ed.
23
Obsadazałogitrójrzędowcabyła,wedledzisiejszychsza-
R.L.Hohlfelder,(nMemoirsoftheAmericanAcademyinRome.
cunków(takJ.S.Morrison,J.F
.Coates,GreekandRomanOared
SupplementaryVolumes”
,vol.6),AnnArbor2008,s.197-242.
Warships399-30BC,Oxford1996,s.349)następująca:całazało-
16
Platon,Legg.,707a-c.
gaokrętuliczyła200osób,zczegookoło170towioślarze,usy-
17
Arystofanes,Rycerze,784-785,1366-1368[w:]idem,
tuowaniwtrzechrzędach,poobustronachburt.Zachowałysię
Komedie…;idem,Osy,1118-1119[w:]idem,Komedie…
określenialudzizajmującychposzczególnerzędy.Bylito,patrząc
18
Eurypides,Hecabe,607[w:]idem,Tragedie,t.1,tłum.
zgóry:thranitai,zygoiithalamites(terminytezazwyczajzostawia-
J.Łanowski,Warszawa2005[dalejEurypides,Hec.].Poetaużywa
nesąwichgreckimbrzmieniu).Pozostałych30tworzyłotakzwaną
tuniezwyklemocnychsłów:nἀKόλIστοςὄχλοςνIυτιKήτ)ἀνIρχίI”
załogę,hyperesia(ὑπερησίI):6noficerów”
,doktórychnależeli:ster-
(ntłumjestniekarny,swawolażeglarzy/gorszaodognia”);zob.opi-
nik,rachmistrz,szkutnik,flecistaorazdwóchnkapitanów”(syntrie-
niętegosamegoautorawsztuceIfgeniawAulidzie,914-915:
rarchów;wwiekuVdowodziłzazwyczajjedentrierarcha).Dodatko-
nνIυτιKὸνστράτευμ)ἄνIρχονKἀπIτοῖςKIKοῖςθρIσύ/χρήσιμονδ)
,
wopłynęłood10do20ciężkozbrojnychhoplitów(epibatai,tj.mary-
ὅτIνθέλωσιν”(nPrzybyłamtudoflotyniekarnej,zbrodniczej…/
narzy),mogłoichbyćjednakdo40(zob.Herodot,Dzieje,7.184.2,
Cochcą,todlanichdobre”);podobniepiszewTrojankach,
tłum.S.Hammer,Wrocław2004[dalejHerodot])i5łuczników;
686-693.NieinaczejuważałanonimowyautorUstrojupolitycz-
zob.J.S.Morrison,J.F
.Coates,N.B.Rankov,TeAthenianTrire-
negoAten(Resp.Ath.,1.5),dowodząc,żepospólstwoznaturycha-
me…,s.102-127;por.zwłaszczaustaleniaV.Gabrielsenawpracy
rakteryzujebrakrozwagi,chaotycznepostępowanieiskłonność
FinancingtheAthenianFleet.PublicTaxationsandSocialRelations,
dopopełnianianiegodziwości.
Baltimore1994,rozdz.5,s.105-125.
10
