Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
terazponiżonyimieniemBal-Kan”
2
.NajwcześniejszawzmiankaoBałkaniepochodzi
zXV-wiecznychzapiskówFilippaBuonaccorsi(PhilippusCallimachus,1437-1496),
znanegowPolscejakoKallimach,sekretarzKazimierzaIVJagiellończykaidoradca
królaJanaOlbrachta.BędącautoremhistoriidokonańWładysławaWarneńczyka,
KallimachzamieściłwniejkrótkiopisHaemusu,awmowiedopapieżaInnocen-
tegoIVz1490rokupisał,żemiejscowaludnośćnazywategóryBałkanem(nquem
incolaeBolchanumvocant”).Wynikaztego,żewświadomościmieszkańcówtych
ziemtureckieokreślenieBałkanpojawiałosięniemalnatychmiastpoinwazjiwojsk
osmańskichnaterenypołudniowo-wschodniejEuropy.
Zczasemzaczętorozszerzaćznaczeniowątreśćtegopojęcia,określającnim
całypółwysep.GranicePółwyspuBałkańskiegoniesąjednakostre.Wprawdzieod
zachodu,południaiwschoduwyznaczająjekolejnomorza:Adriatyckie,Egejskie
iCzarne,aodpółnocyDunajiSawa(takągranicępółnocnąwyznaczyligeografowie
wXIXwieku),tojednakniedokońcawiadomo,wktórymmiejscuprzeprowadzić
linięgranicznąnaterenieTurcji(czyzaliczyćdońtylkoczęśćeuropejskątegokra-
ju?)igdziewyznaczyćgranicepółwyspunajegokrańcachpółnocno-zachodnich.
Jeszczeinaczejwyznaczajątegraniceniektórzyhistorycy,przesuwającjeda-
lekonapółnocodliniiDunajuiwłączającdopółwyspuwszystkieziemiebędące
niegdyśpodpanowaniemtureckim,awięctakżecałąRumunię,niekiedyWęgry
iMołdawię.Spórwśródhistorykówdotyczynatomiastziemzajętychprzezcesar-
stwoHabsburgów.Niesposóbwięcdzisiajpowiedziećdokładnieiprecyzyjnie,
którezpaństwEuropypołudniowo-wschodniejmożemywymienićwśródkrajów
bałkańskich,tymbardziejżepojęcienbałkańskości”wyewoluowałopodwpływem
toczącegosięodponadstulatdyskursupolitologicznegoidziśniektórenarody
przezwielupostrzeganejakobałkańskie,niechcąsiędobałkańskościprzyznawać.
MariaTodorowapisałaotym,żewzasadziedobyciaBałkańczykamiprzyznająsię
jedynieBułgarzy,częśćTurkóworaz-cojestdośćzaskakujące-Grecy.Tymczasem
wpotocznymmyśleniuwiększościEuropejczyków,Bałkanystanowiątakże(amoże
przedewszystkim)krajepowstałeporozpadzieJugosławiiorazAlbania.
Żebyniewchodzićgłębiejwtesporyiniemnożyćwątpliwościnatematzasięgu
geograficznego,historycznego,aprzedewszystkimkulturowegoBałkanów,wtej
książceuwagaskupionazostanienaobszarze,którydoBałkanówniewątpliwie
ipodkażdymwzględemprzynależy,odpowiadającemumniejwięcejterytorium
współczesnejBułgariiiMacedoniiorazczęściowoSerbii.Niektórezopisywanych
zjawiskwpisująsięteżwtradycjeCzarnogóryiinnych,nawetniesłowiańskichkra-
jów.Każdyczytelnikmanapewnoświadomośćtego,żegranicezjawiskkulturowych
niemusząodpowiadaćgranicompolitycznym,płynnym,zmieniającymsięwczasie
iwyznaczanymnajczęściejwsposóbmniejlubbardziejsztuczny,lubnarzuconym
przezjakieśczynniki,którezewspólnotąkulturowąniemająnicwspólnego.Dlatego,
2
J.B.S.MorrittofRokeby,AGrandTour:LettersandJourneys1794-96,red.G.E.Marindin,Century
Publishing,London1985,s.65;przekładpolski,cyt.za:M.Todorova,Bałkanywyobrażone…,op.cit.,s.58.
12
