Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HalinaKaraś•WybraneokreśleniaSzwedówwPotopieHenrykaSienkiewicza
21
formacjasłowotwórczazsufiksem-nikpojawiasięwpowieści15razy(obok
czterokrotnegoużyciajejnowszegowariantunajeźdźca),służąccelomstyliza-
cyjnym,por.np.:
Tymczaseminajezdnicy(ł)poczęlisłaćwzajemdosięgroźneposelstwaI398;
najezdnikuderzanakraj,najezdnikznanyzdrapieżnościI507;wszyscychwycili
zabroń,abynajezdnikazkrajuwyżenąć.III341;Pokryłcałykościółiklasztor,
jakbygochciałukryćprzedwzrokiemnajezdnikówotulićiosłonićprzedognistymi
pociskami.II389;Jakaściszaisłodyczrozlanabyławszędziepotejziemimle-
kiemimiodempłynącej.Izdawałasięroztaczaćcorazszerzejiotwieraćramiona
przedwojskami,jakbynienajezdnikówwitała,alegościzBogiemprzybywających.
I195;Wojnasięprzedłuży,aletakitemunajazdowi,inajezdnikomśmierćpisana.
III160;zgubawisinadnajezdnikaminieuchronnaIII106.
Obokneutralnejnazwyżołnierzepojawiasięnacechowaneokreślenieżoł-
dacy(2),np.:
Alespodziewalisięciżołdacyzahartowaniwogniutrzydziestoletniejwojny,że
nieprzyjdzieimtołatwo,boćtęziemięzbożnązamieszkiwałludrojnyarycerski,
któryumiałjejbronić.I196.
Pejoratywnezabarwieniemateżarchaicznaformacjałupieżnicy(braknato-
miastwpowieścinowszegowariantułupieżcy),którapojawiłasiętylkorazna
kartachPotopu,por.:wszystkichżołnierzybyło17tysięcygroźnychłupieżników
całychNiemiecI195.ArchaizmłupieżnikpoświadczajużSStp,SPXVI(łupieżnik
-5razy-obokczęstszegołupieżca-33razy),SPXVII,L(zXVIwieku),SWil,
SW(łupieżca,łupieżnik,łupiciel),SJPDdaw.,cytatyzSzajnochyiStaszica,
wUSJPbrak(tylkołupieżca).
InneokreśleniestosowanewodniesieniudoSzwedówtocharakternik4czło-
wiekznającyczary,czarodziej,czarownik’,też4człowieksilnypsychicznie,
odporny,nieczuły’:
ZeSzwedamitrudniej,borzadkoktóryniecharakternikII221;Wolęmiećsprawę
zezbójemniżzcharakternikiem,anatrze,tosięnieobronię,boćzcharakternikiem
nieludzkamoc.II16.
WyrazznanyodXVIIwieku(wSPXVItylkokarakter/charakter),potwier-
dzagoPasek(SPas)iSPXVII(najwcześniejszepoświadczeniazl.1656-1688),
L,SWil,wSW-dialektyzm,wSJPDzkwalifikatoremdaw.,brakwUSJP.
