Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HalinaKaraś•WybraneokreśleniaSzwedówwPotopieHenrykaSienkiewicza
25
neutralnymwyrażeniem:królszwedzki/szwedzkikról,występującym61razy
wpowieści.Przedstawianyjestonpodnioślejakowielkiwódz,zwycięzca
wwieluwojnach,jakowiktor(1,łac.victor4zwycięzca’),pogromiciel(2),
szwedzkiAleksander(3)czyorzełskandynawski(1),por.np.:
Nacomutoprzyszłotemuwiktorowi,temupogromicielowitylupaństw,miast
iwojsk!III94,Wittenbergradziłwprawdzie,bywracaćkuWarszawie,(ł),lecz
szwedzkiAleksanderpostanowiłkoniecznieścigaćdoostatnichkrańcówpaństwa
polskiegoDariusza.III39;SzwedzkiAleksander,któryobiecywałświatucałemu
gonić,choćbydotatarskichstepów,polskiegoDariusza,nieogonitwiedalszej,ale
owłasnymocaleniumusiałterazmyśleć.III65;Wszakżeóworzełskandynawski,
zanimprzeleciałcałeNiemcy,podwakroćpołamałszponynazastępachKoniec-
polskiego.I196.
Latynizmwiktorjestpoświadczonysłabowdziejachpolszczyzny,tylko
wSJPDzkwalifikatoremdaw.ipopartyjedyniepowyższymcytatemzPotopu.
Pogromicielnatomiastjestlepiejudokumentowanywsłownikach,ale-jaksię
wydaje-byłrzadkoużywanym,nacechowanympodnioślewariantempogromcy.
NotujegoL(popogromca,aleprzykładyilustrująwyłączniepogromcę),SWil
(odsyła:dopogromca,wtymhaślewymienionyjakowariantnadrugimmiej-
scubezkwalifikatora),taksamowSW,SJPDjakowyrazdawny,zilustrowany
cytatemzPotopuSienkiewiczaizKarpińskiego,wUSJPbrak.
Obokwymienionychnazwneutralnychinacechowanychpodnioślepojawia-
jąsięjednokrotniepejoratywneokreśleniabluźniciel,mieszkogryz,skórołup,
wjęzykuZagłoby:
–NiechŻydomzaparobkasłużę!-krzyczałdalejstary-jeżelijategobluźniciela
przeciwwierze,tegozdziercękościołów,tegociemięzcępanienek,tegokatamęża
iniewiasty,tegopodpalacza,tegoszelmę,(...),tegomieszkogryza,tegoskórołupa
wolnozWarszawywypuszczę!III188
czywnarracjiprzywłaszczyciel(1):
kimżebyłsamówkról,jeżelinieprzywłaszczycielemtronunależącegosięzprawa
ikrwiJanowiKazimierzowi?I402.
Interesującyjestbluźniciel,przejrzystaformacjasłowotwórcza4ten,ktobluź-
ni’,sprawiającawrażeniearchaicznej.Prześledzeniejednakhistoriiwyrazupoka-
