Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Europocentryzmikrytykapostkolonialna
wniniejszejksiążce),ponieważbadanymiprzezorientalistów»przypad-
kami«niebyły»ludyprymitywne«,lecz»wysokiecywilizacje«,różniące
sięwszakżeodzachodniegochrześcijaństwa.Orientalizmbyłsposobem
urzeczowieniaiesencjalizacjiInnego,zwłaszczawyrafinowanegoipo-
tencjalniepotężnegoInnego,atymsamym-sposobemwykazaniaprzy-
rodzonejwyższościświatazachodniego”(Wallerstein2007:91).Wpo-
dobnymduchuwypowiadasięJackGoody.Analizujeoneuropejski
Dsystemwiedzy”natematrozwojuspołecznego,gospodarczegoikul-
turowegoposzczególnychcywilizacjiispołeczeństw,zwłaszczawobrębie
kontynentueuroazjatyckiego.Wefekcieswoichstudiówdochodzido
wniosku,żeowawiedzawdużejmierzeopierasięnauproszczeniach,
stereotypachibłędachmerytorycznych(Goody2006).
Europocentryzmwypływagłębokozprzekonania,żetylkowEuro-
piemożliwejestosiągnięciepełnejracjonalności.Innenarodyikul-
turypowinnypodążaćwyznaczonąprzezEuropejczykówdrogą,aleitak
nigdyniebędąwstanieosiągnąćtegocomy.Dlategoopisujemy,in-
terpretujemyioceniamyświatwedługwłasnychstandardów,które
zkoleitraktujemyjakoobiektywneiuniwersalne.Jeżelijakaśkultura
niewyznajezachodnichwartościjestkrytykowanazaodstępstwaczy-
nionewobecracjonalności(Buchowski2004:29,80).
ParthaChatterjeepytajednakojakąracjonalnośćchodzi?Czysto-
sującokreślonekryteriaracjonalności,stworzoneprzezZachódwod-
niesieniudodanychkultur,uznanietychkulturzairracjonalnenie
świadczyonieusprawiedliwionymeuropocentryzmie?Argumentuje,
żepojęcieracjonalnościjestwzględne,nieistniejąbowiemwiarygodne
międzykulturowekryteriamogącejądokładnieokreślić.Racjonalność
prowadzidostwierdzenia,żeistniejeprawdanaukowa,astądjuż
tylkokrokdoesencjalizmu,dzielącegoHistorięZachodunaprzednau-
kowąinaukową.Wszystkiekulturynie-zachodnieautomatyczniesą
uznawanezaprzynależącedoepokinie-naukowegotradycjonalizmu.
Chatterjeewyjaśniatenwątek:DPoczątkowoówesencjonalizmcieszy
siębezpośrednimprzywilejemetnicznym:supremacjąEuropejczyków.
Późniejdochodzidotegoprzywilejmoralny,obejmujący,niczymwpo-
oświeceniowychteoriachpostępu-pozytywizmie,utylitaryzmie,socjo-
logiiWebera-historyczniepostępowąfilozofiężycia.Nakońcu,kiedy
wszystkieteuprzywilejowanepozycjepodlegająwyzwaniomzwiąza-
nymzrozprzestrzenianiemsięruchówantykolonialnych,pozostaje
jeszcze,niczymostatnibastionglobalnejsupremacjiwartościkulturo-
wychzachodnichspołeczeństwindustrialnych,przywilejepistemolo-
giczny.Jesttoprzywilej,któryzjednejstronyzatwierdzaowąkultu-
rowąsupremację,zdrugiejjednakstronywytrwalezaprzecza,jakoby
miałotocośwspólnegozkulturowąewaluacją”(Chatterjee1986:
16-17;por.Vogel2007).
