Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp
dziemiejscanaobszerniejszeodniesieniesiędoujęcia
niemieckiegofilozofa,jednakniesposóbgonieprzywołać,
ponieważHabermaswidziproblemracjonalnościznacznie
szerzejiujmujegonietylkoodstronylogicznejiinstrumen-
talnej.Przypomnijmywięctylko,żefilozofzasadniczowy-
różniadwiepodstawowesferydziałańracjonalnych:obszar
instrumentalno-kognitywnyiobszarpraktyczno-moralny.
WzwiązkuztympierwszymobszaremHabermaszakłada
obiektywnośćrealnegoświata,którypojmowanyjestjako
miejscedoboruśrodkówdowyznaczonegocelu,amiarąra-
cjonalnościokazujesiętuosiągnięcie(bądźnieosiągnięcie)
zamierzonegoefektudziałań.Mówiącjeszczeprościej:ra-
cjonalnośćpojmowanajesttujakoefektywnedziałanie(to
ujęciepozostaje,jakmożnasądzić,wzgodziezformułąra-
cjonalnościzaproponowanąprzezKmitę).Zkoleiracjonal-
nośćzwiązanazdrugimobszaremwychodziodfenomeno-
logicznegozałożenia,żeprzynależymydowspólnegoświata
życia(Lebenswelt)iżedążymydoporozumieniawsprawie
podobnegowidzeniaświata,wspólnotydoświadczeń.Inny-
misłowymówićtumożnaoracjonalnościpojmowanejjako
zdolnośćdoconsensusu,racjonalnościkomunikacyjnej,któ-
rejistotąjestdialog.Habermasniepoprzestajejednakna
schematycznymibinarnymujęciutychdwóchtypówracjo-
nalności,alepokazujetakże,żemodeletemożnapołączyć16.
Zarazemwychodzipozawyróżnioneprzezsiebiedwamo-
deledowodząc,żeistniejąjeszczeinnetypyracjonalności,
takiejakracjonalnośćnormatywna(odnoszącasiędopo-
stępowaniazgodnegoznormami)orazracjonalnośćbędą-
cawyrazemsamoartykulacjistanówwewnętrznychiuczuć
orazocen,bowiemzarównouczucia,jakiocenymożnauza-
sadniać.Niesposóbwtymmiejscuniepodkreślić,żerozwa-
żaniaHabermasa,zwłaszczate,któredotycząracjonalności
komunikacyjnej,przynależąwszerokimsensiedobliskiej
niemieckiemufilozofowitradycjihermeneutycznej17.
16JürgenHabermas,Teoriadziałania...,op.cit.,s.40-41.
17Natentematzob.choćby:JürgenHabermas,Uniwersalnerosz-
czeniehermeneutyki.W:WspółczesnamyślliteraturoznawczawRFN.
