Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wstęp
Podjęciezagadnieniażydowskiejsamoobronystworzyłorównież
okazjędoprzywołaniazimieniainazwiskajejłódzkichczłonków,
ocalenia,chociażwniewielkimstopniu,indywidualizmuwieluznich,
atakżeosób,wktórychimieniupodejmowanointerwencje.Żydów,
którzyprzeżylipiekłoZagładyzgotowanejprzezniemieckichopraw-
ców,uszlizżyciemprzedścigającymiichzniemniejszymniekiedy
zapałemdomordowaniansąsiadami”narodowościpolskiej
13
.Odarci
wwiększościzezłudzeńcodokondycjiludzkiej,wtymnajbliższegoim
nieżydowskiegootoczenia,podjęliwysiłekobudowyżycianacmenta-
13
PrzypadkiwspółudziałuPolakówwzbrodniachnaŻydach,zidentyfikowane
napodstawiezasobnychmateriałówźródłowych,powstałychzwłaszczawwyniku
realizacjidekretuPolskiegoKomitetuWyzwoleniaNarodowegoz31sierpnia1944r.
Owymiarzekarydlafaszystowsko-hitlerowskichzbrodniarzywinnychzabójstw
iznęcaniasięnadludnościącywilnąijeńcamiorazdlazdrajcówNaroduPolskiego
(tzw.sierpniówki),poddalinaukowejanaliziem.in.BarbaraEngelkingwpracyJest
takipięknysłonecznydzień.LosyŻydówszukającychratunkunawsipolskiej1942-
1945iJanGrabowskiwJudenjagd.PolowanienaŻydów1942-1945.Studiumdziejów
pewnegopowiatuorazobojeautorzy,wydającpodwspólnąredakcjąZaryskrajobrazu.
WieśpolskawobeczagładyŻydów1942-1945(wszystkiepublikacjeWarszawa2011).
Współsprawstwoczęścinarodupolskiegoweksterminacjiżydowskichwspółoby-
wateli,ujawnioneprzyzastosowaniukluczaprzestrzennego(wpodzialenapowiaty),
totakżetematostatniego,dwutomowegodziełapodredakcjąobojgatychbadaczy,
zatytułowanegoDalejjestnoc.LosyŻydówwwybranychpowiatachokupowanejPol‑
ski(Warszawa2018).Niewątpliwymprzełomemwbadaniachnadtabuizowanym
naogółwcześniejnegatywnymstosunkiempolskiejwiększościdomniejszościży-
dowskiejpodczaswojnybyłonagłośnieniemorduwJedwabnemzasprawąksiążki
JanaTomaszaGrossaSąsiedzi.Historiazagładyżydowskiegomiasteczka(Sejny2000),
następniewszczętawokółniejogólnopolskadyskusja.Pokłosiemrozpętanejwów-
czasdebatybyłykolejnefundamentalnedziełapoświęconetejtematyce,np.Wokół
Jedwabnego,podredakcjąPawłaMachcewiczaiKrzysztofaPersaka(t.1:Studia,t.2:
Dokumenty,Warszawa2002),MyzJedwabnegoAnnyBikont(Warszawa2004),Uge‑
nezyJedwabnego.ŻydzinaKresachPółnocno‑WschodnichIIRzeczypospolitej,wrze‑
sień1939-lipiec1941AndrzejaŻbikowskiego(Warszawa2006).Wartonadmienić,
żeniemalćwierćwiekuprzedpublikacjąSąsiadówjakopierwszypróbęprzełamania
milczeniawokółantyżydowskiejprzemocywlipcu1941r.podjąłSzymonDatner
wartykuleEksterminacjaludnościżydowskiejwOkręguBiałostockim,zamieszczo-
nymnałamachnBiuletynuŻydowskiegoInstytutuHistorycznego”(1966,nr4[60]).
KilkalatnatomiastpoapogeumdyskusjiwywołanejpracąGrossa,genezieiprzebie-
gowiaktówkolektywnegoterroruwJedwabneminietylkoksiążkipoświęcilim.in.
WitoldMędykowski(Wcieniugigantów.PogromyŻydów1941r.wbyłejsowieckiej
strefeokupacyjnej.Konteksthistoryczny,społecznyikulturowy,Warszawa2012)
iMirosławTryczyk(Miastaśmierci.SąsiedzkiepogromyŻydów,Warszawa2015).
