Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wnichrobotników.WwielkichmiastachzachodniejEuropyzaokazałymifasa-
damizamożnychkamienickryłasięczęstogęstazabudowawewnętrznychparceli,
pozbawionychdostępuświatłaiprzepływupowietrza;takieślepezaułki,impasse,
możnabyłoznaleźćwParyżuczyGandawie
5
.OdpołowyXIXwiekupojawiająsię
alarmująceopracowaniairaportynatematdegradacjiżycianajuboższychmieszkań-
cówdużycheuropejskichstolic,wynikającejmiędzyinnymizniekontrolowanego
wzrostucengruntówidrapieżnejnimispekulacji,atakżegłosydomagającesię
reformwłasnościziemiiwiększegoudziałuwłasnościpublicznej
6
.Kondycjąmiasta
zaczynajązajmowaćsiępisarzeipoeci.Ponureopisynędzypanującejwwielko-
miejskichslumsachodnaleźćmożnawpowieściachDickensa,aobrazlavilletenta-
culaire,miasta,którerozlewasię,zagarniającswoimimackamiiwchłaniającwiejski
krajobraz,kreśliłwswejpoezjinafalifindesieclowejmelancholiibelgijskisymbolista
EmileVerhaeren
7
.JaknapisałWacławOstrowskiwnietracącymnaaktualności
opracowaniu:„Planowaniemiastzawdzięczaswójrozwójudziałowiwieluludzi,
którzyzaczęlisięinteresowaćróżnymiaspektamirozwojumiasta.Politykówipra-
cownikówsocjalnych,architektówiinżynierów,ekonomistówisocjologów,lekarzy
ihigienistów,biologówihistorykówsztuki,powieściopisarzyiwielu,wieluinnych,
którzyprzyczynilisiędotegorozwoju”8.
Spośródtrzechwymienionychkoncepcjiurbanistycznych–miastaogro-
du,miastalinowegoimiastaprzemysłowego–najwcześniejszabyłapropozycja
miastaliniowegoArturoSoriiyMaty,opisanaporazpierwszywseriiartykułów
w„ElProgreso”,wl882roku.SoriayMatabyłinżynieremijegowizjamiasta
zbudowanegowzdłużtrakcjikolejowejigłównejdrogi,którajestcentralnąarterią
komunikacyjną,stanowiłaprzedewszystkimodpowiedźnanarastająceproblemy
transportuwruchumiejskim.Wmyśltejkoncepcjimiastoliniowepowinnomieć
formęzurbanizowanejwstęgioszerokości500metrówinieograniczonejdługości,
przecinającejwiejskiekrajobrazy,zzachowanymipasamiotwartejprzestrzenipo
5
MarcelSmets,L’avènementdelacité-jardinenBelgique.Histoiredel’habitatsocialenBelgiquede1830
à1930,Bruksela1977,s.11.
6
Nagrunciebrytyjskimdoklasycznychpozycjiwtejdziedziniezaliczająsię:raportHenry’ego
Mayhew,LondonLabourandtheLondonPoor,ukazującysięwlatach40.XIXw.w„meMorning
Chronicle”,pamfletAndrewMearnsa,meBitterCryofOutcastLondon(1883)orazwydawane
wlatach90.XIXw.17-tomowedziełoCharlesaBootha,LifeandLabourofthePeopleofLondon
(1903);MervynMiller,StuartA.Grey,HampsteadGardenSuburb,Chichester1992,s.2,4.
Por.DennisHardy,UtopianEngland.CommunityExperiments1900-1945,London2000,s.55–59.
7
ObraztenpojawiasięporazpierwszywzbiorzeLescampagneshallucinées(1893)ipowraca
wtytułowychLesvillestentaculaires(1895):„Etmaintenant,oùs’étageaientlesmaisonsclaires/et
lesvergersetlesarbresallumésd’or,/onaperçoit,àl’infini,dusudaunord,/lanoireimmensitédes
usinesrectangulaires”.EmileVerhaeren,Laplaine,w:LeVillestentaculairesprécédéesdesCampagnes
hallucinées,Paryż1920,s.106;https://ia700502.us.archive.org/3/items/lesvillestentacu00verhuoft/
lesvillestentacu00verhuoft.pdf
8
WacławOstrowski,Contemporarytownplanning.FromtheoriginstotheAthensCharter,meHague
1970,s.12.
l2
