Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszRymar:Muzykajakodialog...
23
Częśćwspółczesnychteoretykówpozostawiatylkowycinekdawnych,meta-
fizycznychoczekiwańwobecsztuki.TheodorAdornouważa,żeobecniemożli-
wajestspirytualizacjasztukijedyniejakokrytykakultury,przyczym:nSpiry-
tualizacjadokonujesięniepoprzezidee,któregłosisztuka,alepoprzezsiłę,
zjakąprzenikawarstwypozbawioneintencjiiwrogieideom.Nieostatnitopo-
wód,dlaktóregoto,cowzbronioneiwyjętespodprawa,przywabiageniuszar-
tystyczny.Nowasztukaspirytualizacjiniepozwalanato,bydalej,jaktegopra-
gniefilisterskakultura,kalaćsięprawdą,dobremipięknem”35.
Negatywneujęciedziedzinysztuki,jakimposługujesięAdorno,komplikuje
jedynieitakniezwyklezawikłanyobrazprzedmiotu.Zestawienietranscenden-
taliówzkulturąfilisterską,dokonaneprzezAdorna,jestintelektualnymbrakiem
rzetelności.Filisterskiepodejścieskupiasięnatworzeniupozorówpoprawności,
będączgruntufałszywe,bowiemwspartenaniedostatecznymrozumieniu
przedmioturzeczy,tzn.takim,któreniedocieradoprawdy,azatemniejestani
dobre,anipiękne.Adornomylipojęcieideizideałem,któryjestprzejawem
systematyzacjitego,copowierzchowne.Kulturafilisterskaposzukujeuprosz-
czonychideałówanieegzemplifikacjiidei.Idee,aściślej:istotyrzeczy(eidos),
okazująsięwrefleksjidorzałegoPlatonanajgłębszymizasadamirządzącymi
rzeczywistością,odkrywasięje,niewwynikutechnicznegowyrobieniaczyja-
kichkolwiekzewnętrznychzasad,lecznadrodzewewnętrznej,zdrowejintuicji,
którąPlatonsugestywnieukazałwdialoguFajdros.Artysta,którymanmłodą,
świeżą,iczystąduszę36”,pomimowyrywającegosięspodkontrolirozumuna-
tchnienia,jest(orthôsmaneis)dobrympasjonatą.Dlaprzykładu:twórczośćIan-
nisaXenakisaopartanawspółczesnejmatematyce(nateoriimnogości,rachun-
kuprawdopodobieństwa,logiceformalnej37)byłabyjedynieekstrawaganckim
wykorzystaniemmechanicznejprodukcji,gdybynietowarzyszyłjejwyższypo-
ziomartystycznegoosądu.
WbrewprzeświadczeniomTheodoraAdorna,ArthuraDanto38iinnychteo-
retyków,artystaniemusikoniecznieuzyskiwaćtakiegopoziomusamoświado-
mości,dojakiegopowołanyjestfilozof.Sztukaniemażadnychszczególnych
prerogatyw,bydokonywaćocenczłowieczegoświata.Takimtrybunałem,który
możeosądzaćludzkiedziałania,wtymfilozofiiisztuki,jestprawda.Jeślizaś
prawdawnajwyższymstopniupatronujepoczynaniomfilozofów,totadziedzi-
35T.W.Adorno:Teoriaestetyczna.Tłum.K.Krzemieniowa.Warszawa1994,
s.1711172.
36Platon:Fajdros,245A.Tłum.W.Witwicki.
37J.James:Muzyka...,s.236.
38Problemtzw.sztukikrytycznejbezpośrednioniedotyczykulturymuzycznej,niemiejmu-
zyka,podobniejakinnedziedzinykulturybywanarzędziemkontestacji,np.poprzezłamanie
regułmuzycznych,destrukcjijakościformalnych,m.in.wpostacidrażniącychbrzmieńczyzesta-
wieńdźwięków,costanowiodpowiedniktego,coArthurDantonazywadisturbatoryart.Por.
A.C.Danto:Encounters&Reflections;ArtintheHistoricalPresent.NewYork1990.
