Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
CzęśćI.Rozprawyteoretyczne...
8.Rozumiećoznaczaprzesuwaćsięzestrukturpowierzchniowychmuzyki
dojejstrukturgłębokich.
Tatezaodwołujesiędopoglądustrukturalistów,iżaspektyuchwytnezmy-
słowowsposóbnatychmiastowyodsyłajądokontrolowanychstrukturgłębo-
kich.Pewnąkonsekwencjątakiegorozumieniahierarchiistrukturpowierzchnio-
wo-głębokichjestuznaniezabardziejistotnetego,cofundamentalne,niżtego,
copowierzchowne.Rozumieniewtakimwypadkupoleganaodkrywaniuistoty
poprzezto,cosięprzejawiawstrukturzepowierzchniowej.Tarasti,używając
pojęćsignifier(nstronaoznaczająca”)isignified(nstronaoznaczana”)przypo-
mina,żenawetnajmniejszazmianawznakumuzycznym(signifier)zmienia
równieżsamązawartośćmuzyki(signified).Gdybymuzykabyłajedyniestymu-
latoremzmysłów,wtedyzawierałabysięwwarstwiepowierzchniowej,wtym
cozewnętrzne,wappearance.Ponieważjednakmuzykajestekspresją,jej
właściwymruchemjestruchzwewnętrznej,głębokiejwarstwy(tego,coKri-
stevanazywagenotext)kutemu,comanifestujesięwsposóbsłyszalny(pheno-
text)24.TerminyzaproponowaneprzezKristevęwykorzystałRolandBarthes,
zwracającuwagę,iżniektórzyśpiewacywykonująjedyniephenotext,rozumiany
jakotekstkulturowy,estetyczny,stylistyczny;podczasgdyinnikładąnaciskna
genotext,tzn.wewnętrznywymiarmuzyki25.
9.Rozumiećtoreorganizowaćelementywobrębiepewnegopola.
WtymmiejscuTarastiprzypominainnystrukturalistycznypogląd,według
któregonrozumienie”jestswoistągrąlubukładankązpuzzli(przypominam.in.
powieśćHermannaHessegoGraszklanychpaciorków,wktórejmuzykajest
właśnieprzedstawionajakotakagra).TatezaTarastiegoprzywołujeparadyg-
matycznąmetodęanalizymelodiiJeana-Jacques’aNattiezawykorzystującąpo-
dobnąproceduręukładania,strukturowania26.
10.Rozumieniewykorzystujeczasowośćmuzyki,dlategorozumiećtowiedzieć,
jakrozwijająsięwydarzeniamuzyczne,jakwypływająonezsiebiewzajemnie.
Muzykajestprzedewszystkimsztukączasową,dlategoznaczeniemuzycz-
neniemożebyćodkrytenatychmiastowo:musirozwijaćsięwczasietrwania
utworu.Muzycznanarracjaopierasięnakryteriumczasowości.Wedługnarra-
cyjnegopojmowaniamuzyki,utwórzwyklezaczynasięjakimśbrakiemnczysto
muzycznejnatury”(możebyćnim,np.:brakwskali,asymetrycznośćmotywu,
rytmsynkopowanyitp.).Rozwiązanietakiegonbraku”następujezwyklenakoń-
cu.Natomiastnbrakrozwiązaniasytuacji”rodzizawieszenieinapięciedomi-
nującewcałejkompozycji,prowadzącrównocześniedomuzycznejkonkluzji27.
24Ibidem,s.23.
25Ibidem.
26J.-J.Nattiez:Fondementsd’unesémiologiedelamusique.Paris1975;Idem:Music
andDiscourse:TowardaSemiologyofMusic.PrincetonNJ1990;por.E.Tarasti:Signsof
Music...,s.23.
27E.Tarasti:SignsofMusic...,s.23.
