Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
prowincjikościelnejsąwwiększościrozproszonewróżnychedycjach;najwięcejjest
ichwKodeksiedyplomatycznymWielkopolski.IstniejeteżseriawydawniczaPolskiej
AkademiiUmiejętnościStatutysynodalne.
Osobnąkategorięstanowitzw.prawoziemskie,wyrosłenagruncieprawazwycza-
jowego.Pozostawałoononajsilniejzwiązanezdziałalnościąustawodawcząpaństwa,
choćzawszebyłomocnoukorzenionewprawiezwyczajowym.Gdychodzioto
ostatnie,tonajstarszyjegozwód,czylizbiórnorm,powstałnaużytekludnościpruskiej
wpaństwiezakonnymwPrusach,najprawdopodobniejuschyłkuXIIIwieku,choć
byłypróbyiznaczniewcześniejszego(A.Vetulani,1953),iznaczniepóźniejszego
jegodatowania(J.Matuszewski,1953).WugodziezawartejpodpatronatemStolicy
ApostolskiejmiędzyzakonemkrzyżackimaludnościąautochtonicznąPrusw1249roku
wChristburgu,ludnośćtawyraziłażyczenie,abystosowanowzględemniejprawo
polskie,costronadrugazaakceptowała.Spisanojewjęzykuniemieckim,cojest
zrozumiałe,jeżelizważymy,żeposługiwaćsięnimmielisędziowieniemieccy.WPolsce
byłowidocznienatyleznane,żedługonieodczuwanopotrzebyjegospisywania.
Zkoleimożnapowiedzieć,żeprawozwyczajowezostałoskodyfikowaneiprzysto-
sowanedopotrzebspołeczno-państwowychwstatutachKazimierzaIIIWielkiego.
Badanianadnimi(S.Roman,1961)wykazały,że-inaczejniżdawniejprzyjmowano
-najpierw(poroku1357)powstałstatutwielkopolski,aponimdopieromałopolski.
Prawozwyczajowełączonownichzprawemstanowionym,przezcotworzona
byłajakgdybynowajakośćprawaitymsamymnowystanprawny.Zczasem
uzupełnianostatutydodatkowyminormamiprawastanowionego(ekstrawaganty)
iprotokołamisprawocharakterzeprecedensowym(prejudykaty),anawettworzono
zwódogólny.Powstałytakżeprzekładypolskiiruski,cojednakwykraczajużpoza
ramyczasowePolskipiastowskiej.
Obokkodyfikacjiprawaziemskiego,naczasyostatniegokróla-Piastaprzypada
powstanierównieżinnychaktnormatywnychocharakterzeogólnym,jakzwłaszcza:
obszernejordynacjidlakrakowskichżupsolnychz1368roku-tworzącejpodstawy
prawagórniczego,niedatowanejordynacjidotyczącejhandlusolnego-wyrażającej
pewienprotekcjonizmhandlowypaństwa,ordynacjidotyczącejzarządumajątków
państwowych,ordynacjiregulującejobiegpieniądza,wreszcieordynacjiwkraczającej
wsprawywojskaciągnącegonawyprawęwojennąiustanawiającejzasady
zaopatrywaniaoddziałówwojskowychwżywnośćipaszę.
Prawomiejskie,którerozwijałosięwdużymstopniuniezależnieodzwyczajowego
prawapolskiegoiskodyfikowanegoprawaziemskiego,atakżeodnormpaństwowego
prawastanowionego,atymbardziejprawakościelnego,miałoswojekorzenieprzede
wszystkimwprawiemagdeburskim.Tozaśzasadzałosięnazwyczajowymprawie
saskim(tzw.Zwierciadłosaskie),nazbiorzeprzepisówprawamagdeburskiego(Weich-
bildmagdeburski).Docierałoonowformiezapożyczeńipouczeń.Pierwszezapoży-
czeniaznajdowaływyrazwtzw.przywilejachlokacyjnych.Rozprzestrzeniałysięone
albowprostzMagdeburga,albozapośrednictwemniektórychmiastwPolsce,które
wcześniejzzapożyczeńskorzystały.Dorolimetropoliiprawamagdeburskiegourosły
wPolscezwłaszczadwamiasta:ŚrodanaŚląskuiChełmno.Wykształciłysiędwawa-
riantytegoprawa:średzkieichełmińskie.Podstawąpierwszegobyłoobszernepouczenie
prawne,uzyskanezapośrednictwemHallenadSaalą,podstawązaśdrugiego-obszerny
prawo
ziemskie
prawo
gospodarcze
prawo
miejskie
33
