Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DziejePolskipiastowskiej
rycznieksięgamiejskaolkuskasprzed1317roku.KsięgaławniczaGdańskarozpoczyna
sięodroku1345,toruńska-od1363.Zczasemksiągtychbyłocorazwięcej.
Pośródbardzoważnychźródełdodziejówpóźnegośredniowiecza,dojakichnależą
opisydóbrkościelnych(księgiuposażeń),doepokipiastowskiejodnieśćmożemy
tylkoksięgęwrocławską(LiberfundationisepiscopatusVratislaviensis),powstałą
wgłównymzrębiewlatach1317-1319,mającąjednakwarstwęwcześniejszą,pocho-
dzącązeschyłkuXIIIipoczątkuXIVwieku.Dotyczyonatylkodóbrbiskupich.Nadto
zachowałysięjużtylkofragmentyksięgiuposażeńdiecezjipłockiej,opublikowane
jakotzw.Spominkipłockie.
Krytykaźródeł
paleografia
Podstawowymwymogiemwarsztatubadawczegohistorykajestkrytykaźródła
historycznego.Łączniezwiedząoistnieniusamychźródełiorientacjąwichzawartości
obejmujemyjąnazwąźródłoznawstwa.Mówimyniekiedyoniezbędnejrefleksji
źródłoznawczejwodniesieniudoróżnychkategoriiźródeł.Refleksjazdajesięoznaczać
swobodnerozważeniegranicpoznaniaiwiarygodnościłączącychsięzrozmaitymi
przekazamiźródłowymi.Częstotakiepostępowanienaszadowala.Kiedyindziejtrzeba
zastosowaćdośćsurowerygory,pozwalającestwierdzićwiarygodnośćźródła.Zostały
wypracowaneodpowiedniemetodypostępowaniaiodpowiedniepomocenaukowe,
bezktórychzwłaszczahistorykbadającyśredniowieczeobejśćsięniemoże.Kryją
sięonepodnazwąflnaukpomocniczychhistoriiń,doktórychtradycyjniezaliczamy:
paleografię,dyplomatykę,sfragistykę,chronologię,genealogię,heraldykęigeografię
historyczną.Uchodząonezaklasyczneisąnatylerozwinięte,żeczęstozatracają
swójinstrumentalnycharakter,stającsięjakgdybysamoistnympolembadawczym
owłasnychcelachizadaniach.Niedziejesiętooczywiściezeszkodądlaich
pomocniczychfunkcji;odwrotnie,oznaczaichwydoskonalenie.Trzebaodrazu
zauważyć,żedotychklasycznychdyscyplinpomocniczychzaliczasięjeszczeinne,
jaknp.numizmatykę,metrologięhistoryczną,weksylologię,kodykologięitp.
KrótkiprzeglądtychdyscyplinprzybliżyCzytelnikowitoinstrumentarium
naukowe,któregoprzydatnośćnienarzucasiębynajmniejsamoistnie.
Paleografia(zgreckiegoflpalaiosń-dawnyiflgrafeń-pismo)-oznaczawiedzę
odawnychpismach.Spełniaonafunkcjędwojaką.Zjednejstrony,dostarczającwiedzy
orozwojupisma,pozwalawyrobićumiejętnośćczytaniadawnychtekstów,którajest
podstawowymnarzędziemhistorykasięgającegodomateriałówrękopiśmiennych.
Oczywiścieztąumiejętnościąpowinnaiśćwparzeznajomośćjęzykaźródeł,
nieodzownatakżewodniesieniudotekstówdrukowanych;przekładbowiemniezastąpi
nigdyoryginalnegozapisu.Zdrugiejstrony,znajomośćpaleografiipozwalastwierdzić,
czydanytekstistotniepochodzizokresu,zktóregozostałdatowany,czywięcnie
jestpóźniejszymfalsyfikatem;pozwalapołączyćówtekstzodpowiednimkręgiem
pisarskim,awięcustalićlubuprawdopodobnićmiejscejegopowstania;pozwala
wreszcierozróżnićrodzajepisma:dokumentowebądźkodeksowe,comożebyćważ-
nymelementemkrytykiźródła.Zaosobnągałąźpaleografiiuchodziepigrafika
(zgreckiegoflepigrafeń-napis),zajmującasiębadaniempismarytegolubkutego
wmaterialetrwałym.Częściąpaleografiijestbrachygrafia(zgreckiegoflbrachysń-
36
