Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dziedzictwopiastowskie
jącesięnaKujawach,wŁowickiem,nawschodnimMazowszu,naPodkarpaciuina
pograniczumałopolsko-ruskim.Drogadokarieryżyciowejdlasynówchłopskichnie
byłajeszczezamkniętaiwieluznichprzeniknęłowszeregiszlachty,lubdzięki
wykształceniudostąpiłowysokichgodnościkościelnych.
Ustrójpaństwa
WciąguXIVwiekudobiegłkońcaprocesprzekształcaniasiępatrymonialnego
państwaPiastówwpóźnośredniowiecznąmonarchięstanową.Zewnętrznymwyrazem
tychprzeobrażeńbyłopowstaniepojęciaKoronyKrólestwaPolskiego-CoronaRegni
Poloniae.Symbolizowaćmiałaodtądzjednoczoneisuwerennepaństwopolskie,nie
będącejużwłasnościąmonarchy,leczrządzącesięwłasnymiprawamiiwymagające
odwładcyichrespektowania.ZczasemcorazwyraźniejszymatrybutemKorony
Królestwastałasięzasadawspółdziałaniazmonarchąflnarodupolitycznegoń,tzn.
uprzywilejowanychiświadomychswychprawwarstwspołecznychreprezentowanych
wradziekrólewskiej,sejmikachziemskichisejmie.KoronaKrólestwamiałateżdrugie
znaczenie:rozumianoprzezniąterytoriumpaństwawaktualnychjegogranicach.
PrzeciwstawianojąpojęciuRegnumPoloniae,obejmującemuhistorycznekrainy
polskie,częściowopozostającepodcudzymwładaniem.
RadakrólewskawykształciłasięwkońcuXIVwieku.Genezajejwyrastałazdaw-
nychwiecówdzielnicowychskupiającychurzędnikówposzczególnychksięstw.Po
zjednoczeniupaństwaprzekształciłasięonaworganogólnopaństwowy.Wjejskład
wchodzili:arcybiskupgnieźnieński,biskupi-krakowski,włocławskiipoznański,
urzędnicycentralni-kanclerz,podkanclerzy,podskarbi,marszałek,aoboknich
niektórzyspośródnajwyższychurzędnikówziemskich:wojewodówikasztelanów
orazstarostowiegeneralni.Niekiedymonarchapowoływałdoradymożnychlub
przedstawicieliszlachtyspozaścisłegogronaurzędniczego.Postanowieniatego
gremiumniemiałycharakteruobligatoryjnego.Zchwilą,kiedynazgromadzeniach
tychpojawiaćsięzaczęlirównieżreprezentancimiastikapitułorazliczniejszegrupy
szlachtynieurzędniczej,radaprzekształciłasięwsejmwalnyKrólestwa.Częstotliwość
tegorodzajuzgromadzeńzwiększyłasięwydatniezaczasówWładysławaJagiełły.
Nosiłyonenazwęcolloquium,conventum,congregatio;ponieważskładichikompe-
tencjeniebyłyściśleustalone,wodróżnieniuodpóźniejszychzinstytucjonalizowanych
sejmówwalnych,wczęścihistoriografiizwykłosięnadawaćimnazwęzjazdów
walnychlubzgromadzeńprzedreprezentacyjnych.
Zjazdywalnezabierałygłoswsprawachadministracji,ustawodawstwaipolityki
zagranicznej.Uchwałyichmiałycharakterdoradczy,pozostawiająckrólowidużą
swobodęwpodejmowaniuostatecznychrozstrzygnięć.Zjazdytestałysięwyrazi-
cielamiinteresówmożnowładztwa.Tłumnieprzybywającananieszlachtaodgrywała
początkoworaczejbiernąrolę-naogółaprobowałaprzezaklamacjędecyzjedostoj-
ników,zktórymizwiązanabyłazależnościamitypuklientarnego.
Jednocześniezachowałaznaczenieściślejszaradakrólewska.Współdecydowała
onaoobsadzieurzędów,biciumonety,wypowiadaniuwojnyizawieraniupokoju.
Króltakżejejpostanowieniaminieczułsiędokońcazwiązany.Możliwośćdokony-
waniarotacjiwobrębieradygwarantowałamudużąswobodęmanewru.
CoronaRegni
Poloniae
iRegnum
Poloniae
rada
królewska
zjazdy
walne
21
