Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskawczasachprzełomu
nizacjidążył,uczestnikkonfederacji
radomskiej(1767),stałsięjednymzgłów-
nychorganizatorówkonfederacjibarskiej
(1768-1772).IgnacyMassalski,biskup
wileński,działaczkonfederacjitargowic-
kiej(1792),aktywnyuczestniksejmugro-
dzieńskiego(1793),powieszonyzostał
w1794roku;takiżlosspotkałJózefa
KazimierzaKossakowskiego,biskupa
inflanckiego,targowiczanina.Natomiast
WojciechSkarszewski,biskupchełmski
iuczestnikkonfederacjitargowickiej,
uniknąłśmiercinaszubienicyw1794roku
dziękiTadeuszowiKościuszce.Wspom-
niećmożnajeszczeJanaStefanaGiedroy-
cia,biskupażmudzkiego,rusofila,wroga
Konstytucji3Maja.
Podkreślićjednaknależy,żewśród
hierarchówKościołapolskiegoznajdo-
walisięludziewielkichzasług,którzyod-
dawaliswojesiłyiśrodkizagrożonej
Rzeczypospolitej.Napewnowymienićtu
trzebaKajetanaSołtyka,biskupakrakows-
Ryc.9.PortretAndrzejaStanisławaZałuskiego,nieznanymalarzpolski,
1.połowaXVIIIwieku(ZamekKrólewskiwWarszawie).
kiego,iJózefaAndrzejaZałuskiego,bisku-
pakijowskiego,uwięzionychprzezRepni-
naw1767roku.ZasłużylisiędladziełareformypaństwaMaciejGarnysz,biskup
chełmskiipodkanclerzywielkikoronny,orazKasperCieciszewski,biskupkijowski,
zwolennikKonstytucji3Maja,późniejszyarcybiskupmohylewskiimetropolita
Kościołarzymskokatolickiegowcesarstwierosyjskim(odroku1827).Niebrakowało
zwolennikówreformigorącychpatriotównanajniższychszczeblachhierarchiikoś-
cielnej;świadcząotymchoćbyusługi,jakieoddawalipowstaniukościuszkowskiemu
księża,ogłaszającitłumaczącwłościanomzambonzasadyUniwersałuPołanieckiego.
przewrót
umysłowy:
oświecenie
Stanisław
Konarski
Cofającsięojednopokolenie,ujrzećmożna,iżstagnacjaczasówsaskichustępo-
wałapowolipodnaporemnowychzjawisk.Stopniowowkraczałowżyciepolityczne
krajupokolenieoszerszychhoryzontachpolitycznych:młodziludziezzamożniejszych
rodówziemiańskich,którzy,naśladującobyczajemagnackie,odbywalipodróżeedu-
kacyjnedoNiemiec,Włoch,azwłaszczaFrancji.Przywozilistamtądnietylkoznajo-
mośćmodyfrancuskiejijęzyka,aletakżefilozofiioświecenia.Bylitoludzie,doktórych
poczęłyjużprzemawiaćargumentyzapotrzebąreformyustrojuRzeczypospolitej.
Wpierwszympokoleniuzasłużonychluminarzynaukiikulturyepokioświecenia
przeważaliludzienależącydostanuduchownego.ObokwspomnianegojużJózefa
AndrzejaZałuskiego,którywrazzeswymbratem,AndrzejemStanisławem,biskupem
krakowskim,stworzyłogromnąbibliotekę(BibliotekaZałuskich),wymienićwpierw-
szymrzędzienależyStanisławaKonarskiego.
24
