Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światwlatach1800-1850
śrubanapędowa
ulepszoneżaglowce
żeglugawkrajach
pozaeuropejskich
kłopotyzbudową
kanałów
„erakanałów”wEuropie
burgiem.Wroku1821parowiecobjąłsłużbępasażerskąpomiędzyDoveraCalais,
skracającprzejazdnawetdo3-4godzin.Połączeniewyspyzkontynentemułatwiał
systemlatarnimorskichipływającychświatełwokółwybrzeża,którebyłyinstalo-
waneprzezTrinityHouse.Istotnąrolęwrozwojużeglugiodegrałozastąpieniekół
łopatkowychśrubąnapędową,costałosięmożliwedziękiAnglikom:JohnowiErics-
sonowiiFrancisowiSmithowi(1838).DziękitemuichstatekHGreatWestern”mógł
pokonaćjeszczewtymsamymrokuprzestrzeńAtlantykuw14,5dnia,podczasgdy
pierwszyangielskistatekparowyHSavannah”w1819r.potrzebowałnatoaż27dni.
Alestatkiparowebyłymałowytrzymałeipakowne.Wdalszymciągubudowanoje
zdrewna.Wlatach40.wprowadzonoobicieżelazne,apóźniejwogólezrezygnowano
zdrewnanarzeczżelaza.Najczęściejżeglowanoprzybrzegachzewzględunasztormy
ipiratów.Przeważałyznacznietańsze,anieraziszybszeżaglowce.Wlatach1790-1850
dokonanowieluulepszeńnażaglowcach,dziękiczemuzmniejszyłsięopórwodyipo-
wietrza,wnastępstwieczegoosiągałyonecorazwiększąszybkość.Odlat80.XVIIIw.
zaczętojewyposażaćwchronometry,dziękiktórymmożnabyłoprecyzyjnieokreślić
długośćgeograficzną.Żaglowceczęstobyłyteżbezpieczniejsze.Parowceznacznie
częściejniżżaglowcezawodziły,psułysię.Zawodziłyturbiny,pękałykotły.Takwięc
podróżtransatlantyckimparowcembyłaobciążonawiększymryzykiemniżpodróż
podżaglami.Inaczejniżnarzekach,gdzieodpołowywiekustatkiparowezaczęły
dominować,przynajmniejwAmerycePółnocnejizachodniejEuropie.Natomiastna
morzach,wpołowiewieku,tonażflotyparowejwynosiłzaledwie0,3mlnt,ażaglowej
aż9,4mlnt.
Wkrajachpozaeuropejskichrzekiniejednokrotniebyłypodstawowymkanałem
komunikacyjnym.WobuAmerykachmiejscowaludnośćindiańskaprzemieszczała
sięnaszybkichizwrotnychczółnach,natomiastTybetańczycyiChińczycykorzy-
stalizlekkichłodzizrobionychzeskórjaków.NaŚrodkowymWschodziegłównymi
szlakamiżeglugowymi,takjakprzedwiekami,byłyNil,TygrysczyEufrat.Tylko
poNiluwlatach20.pływało1000barek.Byłobyichjeszczewięcej,gdybynieak-
tywnośćpiratów.TakżenaTygrysieinaEufraciedawalisiępodróżującymmocno
weznaki.WzdłużNilu,EufratuiTygrysubiegłydrogi.DrogizobustronTygrysu
iEufratu,poprzezMezopotamię,poczynającodZatokiPerskiej,prowadziłydo
Europy,natomiastwzdłużNiluwgłąbAfryki.Niewybudowano,mimoprojektów,
kanału(sueskiego),którypołączyłbyAfrykęzEuropą.Około1800r.takizamiar
mieliFrancuzi,którzywówczasopanowaliujścieNilu,leczwkrótceiwpośpie-
chuEgiptmusieliopuścić.Niemniejstaledotegopomysłuktośpowracał.Itakwla-
tach30.kanałpragnęlikopaćfrancuscysaint-simoniści,awlatach40.BrytyjczycyiAu-
striacy.JednakwładcaEgiptuprzeciwnybyłbudowiekanału,słuszniesięobawiając,
żeułatwionpenetracjęEgiptuprzezEuropejczyków.Niewybudowanorównieżka-
nału(panamskiego),którybyłączyłOceanAtlantyckizOceanemWielkim,chociaż
zostaławybudowananowoczesnadroga,którapozwalałanaszybszytransporttowa-
rówprzezprzesmykwozami,aodlat50.transoceanicznąkolejązbudowanąprzez
Amerykanów.
WskaliEuropyrzekiorazspecjalniedocelówżeglugowychwybudowanekanały
nigdyniestałysiępodstawowymśrodkiemtransportu,niemniejstalemiaływażne
znaczenie.KanałybudowanowEuropiejużodczasówantycznych.Powieluwiekach
przerwyzaczętojeponowniewznosićwepocenowożytnej,jakchoćbywXVIIw.we
Francji.Szczególniewielekanałówpowstałow1.poł.XIXw.,którazostałanazwana
Herąkanałów”.PrzykłademudanejinwestycjibyłchoćbykanałSaimaa,któryłączył
wielkikompleksjeziorfińskichzportamiZatokiFińskiej.Okazałsięprawdziwym
dobroczyńcądlaludnościidlagospodarki.Dobardziejznanychwregionieskandy-
nawskimzaliczałsiękanałGotawybudowanyw1832r.wSzwecji.Kanałybudowali
60
