Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Późneśredniowiecze
Ieohezychazm(palamizm)
WXIVw.wbizantyńskichśrodowiskachmniszychnie-
chętnychzjednoczeniuzRzymemodrodziłsięruchhezycha-
styczny(gr.hesychia-iwyciszenie.)¶któryprzyczyniłsiędo
pogłębieniaróżnicmiędzyKościołemrzymskimawschod-
nim¶aleteżdopodziałówwsamymKościelebizantyńskim.
PocząteksporomdaływystąpieniaGrekakalabryjskiegoBar-
laama(ok.1290-ok.1350)¶którypolemizowałzuczonymi
bizantyńskiminatematwielukwestiifilozoficznychireligij-
nych.WyszydzałpewnągrupęmnichówwTessalonice¶
którzytwierdzili¶zeosiągająwizjęBoskiejświatłości¶wpa-
trującsięzeskupieniemwewłasnypępekikwestionował
możliwośćoglądaniaBoga¶któryjestniewidzialny.Wodpo-
wiedzinatoGregorasPalamas¶póŹniejszymetropolita
Tessaloniki(1296-1359)¶napisałobszernedziełozatytułowane
TriadywobronieświątobliwychheZychastów.Niewidzącnic
złegowzwyczajuwpatrywaniasięwpępek¶jakośrodkuuła-
twiającymkontemplację¶dowodził¶żetymcowidząmisty-
cywstanachuniesienianiejestsamBóg¶leczjegostwo-
rzoneenergie¶światłość¶jakajaśniałanagórzeTaborwcza-
siePrzemienieniaPańskiego¶wyobrażanawsztucebizantyń-
skiejprzezmandorlę¶czylipromienie¶otaczającepostać
Chrystusawchwale.Przeprowadzającrozróżnieniemiędzy
istotąBożą¶niewidzialnąiniepodzielnąajejHenergiamifl¶do-
puszczałmożliwośćmistycznegozjednoczeniesięjedynie
znimi.Proponowałwłasnąmetodękontemplacjipolegającą
nauzyskaniuHuwagifl(gr.prosoche)-pierwszegowarunku
autentycznejmodlitwy-przezkoncentracjęumysłuHwser-
cufl¶zatrzymywaniukażdegooddechu¶pokłonieipowtarzaniu
wmyślikrótkiejmodlitwy:HPanieJezuChryste¶SynuBoży¶
zmiłujsięnademnąfl.Dziękitemuczłowiekgotowydoprzy-
jęciałaskiBożejmógłdostąpićwizjiBoskiejświatłości(ener-
gii).Jegoprzeciwnicy¶częściowopodwpływemzachodniej
scholastykidowodzili¶żeświatłośćBogamusiprzynależeć
doJegoistoty¶atymsamymjestodBoganieoddzielna.Nie
dopuszczaliwięcmożliwościrozróżnieniamiędzyistotą
aenergiami.Palamasuzyskałsynodalnąaprobatęswejteo-
logii(1347¶1351)¶apośmiercizostałprzezKościółprawo-
sławnykanonizowany(1386).NatomiastBarlaama¶mianowa-
negoprzezpapieżagreckimbiskupemGeracewKalabrii¶
synodybizantyńskiepotępiłyjakoheretyka(1347).Zkolei
Rzympotępiłpalamizmjakoteorięheretycką.Wczasie
rozpaduBizancjumideehezychazmuzostałyprzeniesione
naterenRusimoskiewskiej¶gdziewwiekachnastępnych
zapuściłygłębokiekorzenie.
husyci-utrakwiści
itaboryci
krucjatyprzeciwko
heretykom
trybunałyinkwizycyjne
gwarancjibezpieczeństwaudzielonychmuprzezZygmuntaLuksemburskiego,został
spalonynastosiepoprzybyciunasobórwKonstancji(1415).PodwpływemnaukHusa
niemalcałynaródczeskiwypowiedziałposłuszeństwoKościołowi.Wkrótcehusycipo-
dzielilisięnaumiarkowanych,zwanychutrakwistami(łac.subutraquespecie-([komunia]
poddwiemapostaciami))lubkalikstynami(łac.calix-(kielich)),iradykalnych,tj.ta-
borytów,którychgłównyośrodekznajdowałsiępodmiastemTabor.Poklęscetaborytów
podLipanami(1434)SobórBazylejskiporozumiałsięzutrakwistami(tzw.kompaktaty
praskie),wyrażajączgodęnazachowanieichodrębnościwCzechach(m.in.udzielanie
komuniipodwiemapostaciami)wzamianzauznaniewładzyKościołakatolickiego.
Papieżeugodyniepotwierdzili.WkręguKościołabizantyńskiegozaheretykówuważano
Ormian(monofizytów),bogomiłów,aletakżełacinników.
Władzepaństwowebyłyzobowiązanedowalkizherezjami,któretraktowanojako
obrazęmajestatuikarano.Możnymświeckimzatolerowanieherezjigroziłakonfiska-
taprawiekskomunika,aichpoddanym-interdykt(odmowaudzielaniasakramen-
tów).Wspólnotymiejskiebyłyekskomunikowaneipozbawianesiedzibbiskupich.
Przeciwwiększymruchomheretyckim(katarom,bogomiłom,husytom)papieże
ogłaszalikrucjaty.Wlatach1231-1233papieżGrzegorzIXustanowiłspecjalne
trybunałyinkwizycyjne,któreprzeprowadzałypostępowaniebadawczewsprawach
herezji.W1252r.InnocentyIVzgodziłsięnastosowanietorturwśledztwie
inkwizycyjnym.Wyrokiinkwizycji(śmierćlubdożywotniewięzienie)wykonywały
władześwieckie.Inkwizytorzy-zazwyczajdominikanie-byliznienawidzeniinieraz
padaliofiarąrozjuszonegotłumu.Wkręgachkościelnychistniałoprzekonanieospisku
satanistycznym,któryusiłowałzniszczyćchrześcijaństwo.
7O
