Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIwieku
złystanhigieny
zagrożenie
klęskągłodu
rolaklimatu
wojny
ograniczeniechorób
epidemicznych
WEuropiegłównąprzyczyną,którapowodowałaepidemicznycharakterchorób
rozprzestrzeniającychsięjak„ogieńnawietrze”iwysokąliczbęzgonówbyłówczesny
stanhigieny,zarównodworskiej,jakipublicznej.Podtymwzględemszczególniezłe
warunkipanowaływwieludużychmiastacheuropejskich,gdziebrakwodociągów
zmuszałdokorzystaniazmiejskichstudni,wktórychwodaniejednokrotniebyła
skażona.Pozbawionebrukówuliceichodnikizamieniałysięwczasiedeszczuwba-
gniska,abiegnąceprzezmiastorynsztokibyłystałymogniskiemzarazy,podobnie
jakwszelkieodpadyinieczystościwyrzucanenaulice.Źródłemwieluchoróbbyły
takżecmentarze,zbytczęstolokowanewewnątrzmiast.
Łatwośćrozprzestrzenianiasięchoróborazdużapodatnośćnaniespołeczeństw
byłatakżerezultatemciągłegoniedożywieniaizagrożeniaklęskągłodu.Szcze-
gólnietrudnybyłokrestzw.przednówku.Wiadomotakże,iżnawetstosunkowo
niewielkiezaburzeniaklimatycznepowodowałyogromnewahaniauzyskiwanych
plonów.Zjawiskotopotęgowałosięwokresachklęskżywiołowych.NapoczątkuXVIIw.
klęskagłoduobjęłaRosjęiNiemcy.Wlatach1601-1603wsamejtylkoMoskwie
zmarłozgłodu102tys.osób.
Czynnikiemsilniedeterminującymzjawiskademograficzne,atakżewpływają-
cymnawielkośćizasięgobszarówzasiedlanych,byłklimat.Wdużejmierzeogra-
niczałonmożliwościkolonizacjiterenówopanowywanychprzezEuropejczyków
wAzji,AfryceiAmeryce.Klęskiżywiołowe,będącenastępstwemfluktuacjiklimatycz-
nych,przyczyniałysiędozmniejszeniazbiorówroślinuprawnych,awkonsekwencji
wywoływałyfalęgłodu,powodującwzrostśmiertelności,zwłaszczawśródnajuboż-
szychwarstwspołeczeństwa.TakbyłozarównowEuropiezaczasówLudwikaXIV,
gdydoszłodoodczuwalnegoochłodzeniaklimatu,jakiwsiedemnastowiecznych
Chinachprześladowanychseriamisuszyiplagszarańczy.Pojawiającesięokresowo
nieurodzajesprzyjałytakżeruchommigracyjnym.
Poważnestratydemograficzneprzynosiłydziałaniawojenne.Liczbęrannych
izabitychwwynikudziałańwojennychwXVIIstuleciunaróżnychpolachbitew
wEuropieszacujesięnaok.2mln,zczego800tys.topolegli.NasamątylkoFran-
cjęiAustrięprzypadłook.800tys.rannychizabitych.Wwojnietrzydziestoletniej
armieaustriackaihiszpańskastraciłyok.120tys.,afrancuska80tys.żołnierzy.
Wlatach1672-1679FrancjawtrakciedziałańwojennychzHolandiąutraciła
120tys.żołnierzy,awwojniezLigąAugsburską160tys.WwojnachzTurcjąAu-
striastraciławciągucałegostuleciaok.200tys.zabitychipoległych.Szacujesię,
żewwynikuwojenprowadzonychwEuropieWschodniejcałkowitaliczbapoległych
wyniosła150tys.,aliczbaludnościnaobszarzeRzeczypospolitejpodkoniecXVII
stuleciazmniejszyłasięo33%.
Wciągucałegostuleciastopniowoudawałosięograniczaćwpływchoróbepi-
demicznychnaśmiertelnośćspołeczeństw.Widocznyspadekśmiertelnościnastą-
piłpoograniczeniuzasięgudżumy.WXVIIw.zEuropyznikłtrąd,akiłapowolitra-
ciłaswójepidemicznycharakter.Doograniczeniachoróbepidemicznychprzyczyniła
sięzmianasposobuodżywiania,wtymtakżepojawianiesięnowychproduktów
żywnościowych(np.kawyiherbaty),postępująca,chociażpowolnie,poprawawarun-
kówhigienicznych,jakrównieżstosowanienowychśrodkówleczniczych,sprowa-
dzanychspozaEuropy.WportachprzyjmującychstatkizBliskiegoWschoduwpro-
wadzonokwarantannędlazałógipasażerów.Ogłaszanospisymiejscowościdotknię-
tychzaraząistosowanokordonysanitarne,wtensposóbniedopuszczającludzi
itowarówzzarażonychobszarów.Ludzidotkniętychzaraząizolowano,ichdoby-
tekniszczono,apomieszczeniadezynfekowano.Mimotychwszystkichosiągnięć
zasadniczapoprawawarunkówsanitarnychmiałanastąpićdopierowprzyszłym
stuleciu.
16
