Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIIwieku
Kąpieljakonowość
oznaki,żepojawiłasięnowapraktyka.Naprzykład
wWersaludobudowujesiępomieszczeniamającesłużyćjako
łazienki,umieszczasięjewpobliżuwiększychapartamentów,
przenosisięje,równieżkolejno,zgodniezplanamiprzebu-
dowypałacu.Luynesuważa,naprzykład,zaznamienne
żądaniakrólowej,którapragnietymczasowokorzystaćzłazien-
kikróla,kiedyjejwłasnajestwremoncie:;Królowakąpałasię
przedwczoraj.Łazienka,któraznajdujesięwjejapartamen-
cie,zostałazmieniona,gdykrólowabyławFontainebleau[...].
Łazienkiznajdującesięobokjejdużegozielonegogabinetu
nienadająsięobecniedoużytku,zatemprzykazałapopro-
sićalboteżsamapoprosiłakrólaopozwolenienakorzysta-
niezjegowanny.Króludzieliłjejpozwoleniaznajwyższą
uprzejmościąπ.Scenatakamożenawetczasamistaćsię
widowiskiem.W1742rokukochankakróla,kąpiącsię,prze-
dłużaczynnośćwkolejnychsekwencjach,którymtowarzy-
szyćbędądworzanie:;PanideChateaurouXskłoniłakrólado
tego,byasystowałjejprzykąpieli,iksiążętenprowadziłdo
niejdworzan,samzaśwchodziłdosalonu,ichzostawiając
wpokojuprzyotwartychdrzwiach,takżemógłprowadzić
znimirozmowę.KiedypanideChateaurouXwychodziła
zkąpieli,kładłasiędołóżka,spożywaławnimobiad,awtedy
wszyscywchodzilidojejpokojuπ.Taostentacyjnapraktykado-
wodziprzedewszystkimnowejpotęgifaworyty.Potwierdzatak-
żefakt,żepodkoniecXVIIIwiekukąpielzmieniłaswójsta-
tus.[...]
Jednakżetanowośćniespowodowałaprzewrotu.Łatwo
możnapokazać,żewpołowiestuleciakąpieljestjeszcze
rzadkostosowana,nawetwśródarystokracji.WArchitecture
françaiseJ.F.Blondelw1750rokuzebrałplanysiedemdzie-
sięciutrzechprywatnychrezydencji,zktórychtylkopięćmiało
łazienkę.Nadwadzieścialuksusowychrezydencjiopisanych
przezMarotawtymsamymczasietylkowdwóchjestłazien-
ka.Azatemwpołowiestuleciamniejniżjednarezydencjana
dziesięćposiadaprzestrzeńprzeznaczonąnakąpiel.Zapewne
wanienjestwięcej.Encyklopediaz1751rokupodajedefini-
cjęiopistegomebla,costanowipotwierdzenie,żebyłon
rzeczywiścieużywany.Obiekttenmanawetmniejlubbardziej
ustalonykształt:czteryipółstopydługościnadwieipół
szerokościorazdwadzieściasześćwysokości.Możebyć
wykonanyzmiedzilubzdrewnaopasanegoobręczami.
Awięcjegokształtniejestjużzaokrąglony,azatempodob-
nyjestdodzisiejszego.
Alezłazienekniekorzystasięsystematycznie.Naprzy-
kładwCommercy,podczaswizytyLudwikaXVw1755roku,
łazienkastałasięapartamentemmarkizydeBoufflers.Wan-
przykrytoizakamuflowano.Miejscezaśurządzonejesttak,
aby-gdyzmieniswojefunkcje-nadawałosiędomieszka-
niaiprzyjmowaniagości.Markizawydawałatubankiety
iobiady.Kilkaepizodówdowodzi,żemiejscetoniemiało
trwaleprzypisanejfunkcji.KiedydiukdeCroyopisujeślub
u
swojejcórkizdiukiemd;HaVrś,podajetakiprzykładpośred-
nio.KąpieljegocórkiprzypominakąpielezXVIIwiekuodby-
wającesięwwielkichmomentachżycia,zwłaszczawprzed-
dzieńślubu,gdykorzystałosięzłaźni.Wpamiętnikachdiuk
piszeotychkąpielachwyraźnie,potwierdzającwtensposób,
żebyłatorzadkość.Pocóżmiałbytopodkreślać,gdybykąpiel
byładlatejmłodejkobietyrzecząbanalną?;Dnie17,18i19
upłynęłynaskładaniuwizyt,mojacórkamyłasięikąpała,przy-
gotowującwłaściwieciałoiduszęπ.Podobnie,gdyw1769roku
Condorcetpowiada,żekąpiesięczasami,JuliadeLespinasse
niekojarzyodruchowotejczynnościzczystością:;Czyżby
pańskiezdrowieniebyłotakdobre,czyteżzupodobania
kąpiesiępanijestpanspodznakuRyb?π.
Toupodobaniejeszczeniepewne,chwiejne,alejużist-
niejące,mogłobybyćwyjaśnionenowościątakichpraktyk.
Wykluwająsięonedopiero.Takanowinkajeszczeniezako-
rzeniona,musibyćulotna.Utrzymująsięte;brakiπ,owo
powolnetempo.Zapoczątkowaniepraktykinieoznaczana-
tychmiastowegoupowszechnieniasięgeograficznegoispo-
łecznegotegoobyczaju.Natopotrzebaczasu.Łazienka,
wannabędąwużytkuparuzaledwiearystokratów,zanim
niepostrzeżenierozpowszechniąsiętak,będąpospolite.
[G.Vigarello,Czystośćibrud.Higienaciałaodśredniowie-
czadoXXwieku,przeł.B.Szwarcman-Czarnota,Wydawnic-
twoW.A.B.,Warszawa1998,s.105-108].
klozetwodny
KlozetwodnyzostałwynalezionyjużwXVIw.przezSirJohnaHaringtonadla
ElżbietyI.WciążjednakwXVIIIstuleciunależdorzadkościidopierowostatniej
dekadzieXVIIIw.spłukiwaniewodąstałosięoczywiste.W1791r.JohnHoward,
wizytującGuy)sHospitalwLondynie,podziwiałnakażdymoddzialetoalety
spłukiwanepootwarciudrzwi.Ściekibyłyodprowadzanedonaturalnychzbior-
nikówwodnych.Wkrótkimczasiedoprowadziłotojednakdodużegozanieczysz-
czeniaokolicznychrzekijezior.
18